اصلِ شورا

مشاوره و یا مشوره در میان مردم اصل عمده‎ای است که پس از انجام آن و اقدام به عمل ندامتی و پشیمانی رخ نمی‎دهد و نه در دل کسی کدام حرفی باقی می‎ماند و دروازه‎های سوال چو ن و چرا؟ مسدود می‎‎شود. چون اگر امیر جنگ و یا رهبر بدون مشوره افراد خبره و دانا کاری را انجام دهد شاید عواقب آن کار به نظرش نرسیده و نتیجه مثبت در پی نخواهد داشت، از سوی دیگر افراد دیگری که چیزی در دل داشتند، صدای آن‌ها خاموش مانده و دروازه سوالها برای‎شان باز شود که در نتیجه بی‎باوری و گمان‎های بد میان افراد صورت خواهد گرفت. برای رفع این معضله الله متعال اصل شوری را در میان گذاشت تا با افراد خبره و آگاه مشوره صورت گیرد. الله متعال پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم را که در عین حال پیامبر است و از سوی الله متعال همواره تأیید می‎شود، با وجود آن، دستور به مشوره داده است می‎‎فرماید:

«وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ» [آل عمران: 159] «با ایشان مشوره کن آنگاه عزم و اراده نمودی پس بر الله متعال توکل کن الله متعال توکل کنندگان را دوست دارد».

در جای دیگری شوری و مشوره را یک اصل میان مسلمانان دانسته حتی مؤمنان را توصیف به ترویج مشوره میان آن‌ها کرده است، می‎فرماید:

«وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ» [شوری: 38] «کار آن‌ها مشوره میان آن‌ها است و از آنچه که برای‎شان داده ایم خرچ می‎کنند».

فلسفه مهمی که در مشروعیت و اهمیت شوری این است که در صورت مشوره گرفتن و جمع آوری آراء و نظریات هریکی می‎‎کوشد تا جهت موفقیت رأی خود کار و فعالیت کند و در مقابل نظریه خود احساس مسئولیت می‎‎کند و خود را مورد ملامتی قرار نمی‎دهد اما در صورت عدم مشوره این احساس را با خود داشته نمی‎باشد و نه آن مقداری که نیاز به تلاش است احساس مسئولیت می‎‎کند.

در مشوره باید کسانی سهم داشته باشند که اهل رأی و نظر هستند افراد متخصص و مسلکی را شامل مشوره نموده تا از اندوخته‎ها و مهارت‎های آن‌ها استفاده صورت گیرد طوریکه در بحث موانع سلوکی نصرت الهی این مطلب بیان شده است که از جمله موانع نصرت الهی بی‎اعتنایی از تخصص‎ها و مهارت‎های افراد متخصص و مسلکی است که نباید از افراد متخصص و مسلکی بی‎توجهی صورت گیرد آن‌ها را سهیم ساخته و از مشوره‎های مثمر آن‌ها استفاده شود.

اگر مشوره افراد متخصص و مسلکی پیامد مثبتی در قبال نداشت و ثمره چشمگیری بدست نه آمد نباید از مشوره دلسرد شد بلکه در امور بعدی نیز از آن‌ها مشوره گرفته شود چون پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم با صحابه کرام در مورد غزوه احد مشوره نمود و به مشوره ایشان عمل کرد ولی نتیجه مثبت نداشت و با شکست مواجه شدند، اما این شکست را نباید به مشوره نسبت داد چون عوامل دیگری نیز در این مورد وجود دارد که سبب شکست ایشان در غزوه احد گردید از قبیل: اختلاف، نزاع،عدم پیروی از دستور پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم ، میلان به سوی غنایم و عوامل دیگر. ولی باز هم پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم پس از غزوه احد در امور مهم ساخت و ساز حکومت اسلامی پیمان‎های بزرگ مانند صلح حدیبیه و دیگر موارد مشوره‎های بزرگی را انجام دادند.

به قلم: مولانا عبدالسلام عابد