یادی از استاد دکتور محمدعاطف
الحمدلله رب العلمین والصلاة والسلام علی رسوله الکریم وعلی آله وصحبه أجمعین؛ قال الله سبحانه و تعالی: «وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَن يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ» (محمد:4) «وکسانی که در راه خدا کشته شدند، پس (خداوند) هرگز اعمال آنها را نابود نمی کند.»
شهادت در فرهنگ اسلامی یکی از برترین مراتب فضیلت و قرب الهی به شمار می‌رود. مجاهدانی که برای برپایی عدالت، تعلیم و تربیت و اصلاح جامعه از جان خود می‌گذرند، نزد خداوند دارای جایگاهی والا هستند. چهارمین سالگرد شهادت استاد دکتور محمد عاطف، یکی از شخصیت‌های برجستۀ علمی و اجتماعی افغانستان، فرصتی است تا به بررسی خدمات ارزشمند و تلاش‌های اصلاح‌گرانۀ او بپردازیم.
استاد دکتور محمد عاطف یکی از پیشگامان عرصۀ تعلیم و تربیت بوده و مصلحی اجتماعی و چهره‌ای تأثیرگذار در مقابله با تعصبات قومی، زبانی و سمتی بود. او با ایمان عمیق به خداوند و تعهدی بی‌پایان به اهداف اصلاح‌گرانۀ خود، نقش بی‌بدیلی در تربیت نسل جوان ایفا کرد. دکتور عاطف علاوه بر تدریس علوم اسلامی و انسانی، به گسترش فرهنگ همدلی و وحدت ملی اهتمام ویژه‌ای داشت.
او جهت رسیدن به اهداف والایش، خون مبارکش را به الله متعال نذرانه کرد و مصداق زیبای این فرموده الهی گرديد «مِنَ المُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا» (احزاب:23) «از مؤمنان مردانی هستند که به عهد و پیمانی که با خدا بسته بودند (صادقانه) وفا کردند، پس کسی از آنان هست که پیمان خود را به آخر رساند (وشهید شد) و از آنان کسی هست که در انتظار (و چشم براه) است، و هرگز تغییر و تبدیلی (در پیمان خود) نیاورده اند.»
اسلام بر تعلیم و تربیت تأکید فراوان دارد. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ» (مجادله:11) «الله تعالی مقام (و درجات) کسانی را از شما که ایمان آورده اند و کسانی را که علم داده شده اند بالا می‌برد.» دکتور محمد عاطف مصداق این آیه مبارکه بود که با کسب علم و انتقال آن به جامعه به درجات والایی نزد خداوند نائل آمد. پیامبر اکرم صلی الله عليه وسلم نیز می‌فرماید: «طلب العلم فریضة علی کل مسلم و مسلمة»، «فراگیری علم بر هر مرد و زن مسلمان فرض است.» او از این آموزۀ نبوی الهام گرفت و همواره تلاش می‌کرد تا جامعه‌ای آگاه و متفکر را پرورش دهد و سلسلۀ مكاتب اصلاح را پايه ريزی كرد.
یکی ديگر از مهم‌ترین وجوه شخصیت دکتور عاطف شهيد، تلاش‌های او در رفع تعصبات زبانی، قومی و سمتی بود. در جامعه‌ای که گاهی گرفتار این مسائل می‌شود، او با دعوت به وحدت و همدلی نقش یک مصلح اجتماعی را ایفا کرد. قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ» (حجرات:10) «یقیناً مؤمنان برادرند, پس میان برادرانتان صلح (و آشتی) بر قرار کنید.» او با عمل به این آیه شریفه، همواره بر مشترکات تأکید داشت و از هرگونه تعصب قومی و زبانی به شدت پرهیز می‌کرد. سخنانش همواره آکنده از دعوت به همدلی، محبت و همکاری بود.
از ابعاد مهم فعالیت‌های استاد محمد عاطف، ایستادگی او در برابر تعصبات تنظیمی و سمتی بود. او معتقد بود که اسلام دین وحدت است و هیچ جایی برای تعصبات جاهلی در آن وجود ندارد. این رویکرد او الهام‌گرفته از سنت پیامبر اکرم صلی الله عليه وسلم بود که می‌فرماید: «لیس منا من دعا الی عصبیة»، «کسی که به تعصبات دعوت کند از ما نیست.»
شهادت دکتور محمد عاطف نه تنها فقدانی بزرگ برای جامعه علمی و دینی افغانستان بود، بلکه به یادآوری اهمیت راه او تبدیل شد. او با خون خود پیام استقامت، اصلاح و همدلی را بر صفحه تاریخ نگاشت. قرآن کریم درباره مقام شهدا می‌فرماید: «وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ» (آل‌عمران:169) «و هرگز کسانی را که در راه خدا کشته شده اند؛ مرده مپندار، بلکه زنده اند، نزد پروردگارشان روزی داده می شوند.» شهادت او یادآور این حقیقت است که خون شهیدان هرگز هدر نمی‌رود و راه آنان الهام‌بخش نسل‌های آینده خواهد بود.
استاد دکتور محمد عاطف الگوی کامل یک معلم، مصلح و مجاهد بود که با تلاش‌های نافرجام‌ناپذیر خود در عرصه‌های تعلیم و تربیت، اصلاح اجتماعی و مبارزه با تعصبات نقش‌آفرینی کرد. یاد و خاطره او همواره در دل‌ها زنده خواهد ماند و راه او الهام‌بخش کسانی خواهد بود که به دنبال اصلاح جامعه و برپایی عدالت هستند.
در پایان، می‌گويم كه اين مقوله يقينا جای خود را يافت: «موت العالم موت العالم»، «مرگ یک عالم برابر با مرگ جهانی است.»
یاد و خاطره استاد عاطف جاودان باد و راه او پر رهرو.
الفقير الی الله عبدالسلام “عابد” عفی الله عنه
تركيه إستنبول ٢/٢/٢٠٢٥م ٣/٨ ١٤٤٦هجري
ځوابونه