کوتاه کردن ناخن‌ها در شریعت اسلامی

الحمدلله والصلاة والسلام علی رسول الله وعلی آله وصحبه اجمعین.

کوتاه کردن ناخن‌ها و حفظ پاکیزگی آنها از جمله آداب اساسی و سنت‌های فطری در شریعت اسلامی است. در اسلام، طهارت و پاکیزگی اهمیت بالایی دارند و نظافت بدن به‌عنوان بخش مهمی از آن مورد تأکید قرار گرفته است. پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم برای کوتاه کردن ناخن‌ها دستورات ویژه‌ای بیان کرده‌اند که در ادامه، این موضوع بر اساس احادیث شریف توضیح داده می‌شود:

۱. اهمیت دفن کردن ناخن‌ها

ناخن‌ها و موهایی که از بدن جدا می‌شوند، بر اساس دستور پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم باید در مکانی پاک دفن شوند.
عَنْ جَابِرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:
“ادْفِنُوا الأَظْفَارَ وَالشَّعْرَ، وَإِيَّاكُمْ وَالسِّحْرَ، فَإِنَّ السِّحْرَ حَقٌّ.”
‍(سنن بيهقي)
ترجمه: “ناخن‌ها و موهایتان را دفن کنید و از جادو پرهیز کنید، زیرا جادو واقعیت دارد.”

این حدیث نشان می‌دهد که اعضای جداشده از بدن انسان باید با احترام و به‌گونه‌ای مناسب از بین برده شوند تا از سوءاستفاده افراد بدخواه و خطر جادو جلوگیری شود.

۲. حکمت حفظ پاکیزگی ناخن‌ها

فقها تأکید کرده‌اند که رها کردن ناخن‌ها و موها در مکان‌های ناپاک، مکروه است. زیرا این کار برخلاف اصول پاکیزگی و ادب بوده و می‌تواند مشکلات بهداشتی ایجاد کند.

۳. بهترین روز برای کوتاه کردن ناخن‌ها

کوتاه کردن ناخن‌ها در روزهای مشخصی مستحب است، به‌ویژه در روز جمعه. پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم در این زمینه فرموده‌اند:
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الأَعْزَرِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ:
“قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: قَلِّمُوا أَظَافِرَكُمْ يَوْمَ الْجُمُعَةِ، فَإِنَّهَا شِفَاءٌ وَنَجَاةٌ مِنَ الأَذَى.”
(الجامع الصغیر)
ترجمه: “در روز جمعه ناخن‌هایتان را کوتاه کنید، زیرا این کار موجب شفا و رهایی از اذیت و آزار می‌شود.”

همچنین از ابن عباس رضی الله عنه روایت است که کوتاه کردن ناخن‌ها در روز جمعه، سبب از بین رفتن بیماری‌ها می‌گردد.

۴. تأکید جدی بر کوتاه کردن ناخن‌ها

در یکی از احادیث پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم به اهمیت پاکیزگی بدن این‌گونه اشاره شده است:
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ:
“مَنْ لَمْ يَحْلِقْ عَانَتَهُ، وَلَمْ يَقُصَّ أَظَافِرَهُ، وَلَمْ يُقَصِّرْ شَارِبَهُ، فَلَيْسَ مِنَّا.”
(سنن نسائي)
ترجمه: “هرکس که موهای زائد خود را نتراشد، ناخن‌هایش را کوتاه نکند و سبیل‌های خود را کوتاه ننماید، او از ما نیست.”

۵. ترتیب و روش کوتاه کردن ناخن‌ها

بر اساس سنت پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم، برای کوتاه کردن ناخن‌ها باید از یک ترتیب مشخص پیروی شود:
1. از انگشت شهادت (اشاره) دست راست آغاز کنید.
2. تمام انگشتان دست راست را به ترتیب کوتاه کنید.
3. سپس، از انگشت شهادت دست چپ آغاز کرده و سایر انگشتان را نیز کوتاه کنید.
4. ناخن‌های پا را این‌گونه کوتاه کنید: از انگشت کوچک پای راست شروع کرده و به ترتیب جلو رفته و با انگشت کوچک پای چپ به پایان برسانید.

امام غزالی رحمة الله علیه در احیاء علوم الدین به این ترتیب اشاره کرده و آن را نزدیک‌ترین روش به سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم دانسته است.

۶. ضررهای بلند نگه‌داشتن ناخن‌ها

در یکی از احادیث آمده است که بلند نگه‌داشتن ناخن‌ها مکروه است. پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرموده‌اند:
“قصوا أظافركم، فإن الشيطان يجري بين الظفر واللحم.”
(سنن ترمذي)
ترجمه: “ناخن‌های خود را کوتاه کنید، زیرا شیطان در میان ناخن و گوشت حرکت می‌کند.”

امام غزالی رحمة الله علیه نیز می‌فرماید:
“ناخن‌هایتان را کوتاه کنید، زیرا در ناخن‌های بلند شیطان جای می‌گیرد.”

بلند نگه‌داشتن ناخن‌ها باعث تجمع میکروب‌ها در دست شده و موجب بیماری‌هایی می‌شود که برخلاف اصول نظافت و طهارت است.

۷. زمان‌بندی کوتاه کردن ناخن‌ها

شریعت اسلامی یک زمان‌بندی ویژه برای کوتاه کردن ناخن‌ها تعیین کرده است:
• کوتاه کردن ناخن‌ها به‌صورت هفتگی و به‌خصوص در روز جمعه، مستحب است.
• کوتاه کردن ناخن‌ها هر ۱۵ روز جایز است.
• اگر این کار بیش از ۴۰ روز به تأخیر بیفتد، مکروه شمرده می‌شود.

۸. منع استفاده از دندان برای کوتاه کردن ناخن‌ها

در فقه اسلامی، استفاده از دندان برای کوتاه کردن ناخن‌ها مکروه دانسته شده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرموده‌اند:
“مَنْ قَلَمَ أَظْفَارَهُ بِأَسْنَانِهِ جَاءَتْهُ الْمَسَاكِينُ، وَضَاقَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ.”
ترجمه: “هرکس ناخن‌های خود را با دندان کوتاه کند، فقر به سراغ او خواهد آمد و روزی او تنگ خواهد شد.”

۹. حکم ناخن‌های مصنوعی در اسلام

در اسلام، استفاده از ناخن‌های مصنوعی بدون نیاز شرعی مکروه است. زیرا این کار نظافت طبیعی بدن را مختل کرده و باعث ایجاد مشکلاتی در تکمیل وضو و غسل می‌گردد.

بناً کوتاه کردن ناخن‌ها از سنت‌های فطری و اصول مهم شریعت اسلامی است. رعایت این سنت علاوه بر حفظ نظافت و بهداشت، ثواب معنوی نیز به همراه دارد. بنابراین، باید روش و زمان کوتاه کردن ناخن‌ها مطابق با دستورات پیامبر صلی الله علیه وسلم انجام شود. خداوند به ما توفیق دهد که در روشنایی شریعت زندگی کنیم و آن را عملی سازیم.
نویسنده:الفقير إلى الله عبدالسلام “عابد” عفی الله عنه