اعتناء به تعلیم و تعلّم

از جمله بارزترین عامل جلب نصرت الهی توجه و اعتناء به تعلیم و تعلم و توجه به اندوخته‎های افراد زیردست است، زیرا هر کسی نمی‎تواند هرکاری را بخواهد انجام دهد، اگر انجام دهد بصورت واقعی و مورد قبول نمی‎باشد. ممکن خیلی کاستی‎ها را داشته باشد چون در آن مورد علم ندارد گماشتن افراد عالم و توجه به علم و تعلم در امر پیروزی جای خاص خود را دارد. در ضمن آن توجه به سیستم و برنامه‎های تعلیم و تعلم ایجاد مراکز علمی توجه خاص به برگزاری و تدویر برنامه آموزشی کوتاه مدت و دراز مدت آموزش برنامه‎های رزمی در حد تیوری و عملی این همه از مواردی است که نصرت ویاری الله متعال را جلب می‎کند. در این شکی نیست که افراد تعلیم یافته و آگاه با افراد بیسواد و غیر تعلیم دیده در هردو بعد نظری وعملی یکسان نیستند الله متعال می‎‎فرماید:

«قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ» [زمر: 9] «بگو (ای پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم) آیا برابر اند آنانیکه می‎دانند و آنانیکه نمی‎دانند بی‎گمان پند می‎‎گیرد صاحبان خرد».

در این آیه مطلقاً میان دانشمند و غیر آن مساوات از بین برداشته شده است، حتی سربازی که از مهارت‎های جنگی و رزمی برخوردار است و آگاهی دارد با سرباز غیر مسلکی و ماهر باهم مساوی نیستند طبعا مهارت دیده از مهارت‎های خود استفاده کرده طوریکه قرآن‎کریم به آن تشویق نموده است، کامیابی را از آن خود می‎کند.

اگر یک سرباز در میدان نبرد در مقابل دشمن قرار دارد، از علم و دانش دینی و اخلاقی آگاهی داشته باشد احساس مسئولیت بیشتر داشته می‎باشد نسبت به غیر آن و در رویارویی با دشمن از عظمت گناه فرار از میدان خیر دارد حتی الوسع می‎کوشد با درک عظمت گناه آن که فرار نکند اما اگر در این خصوص آگاهی نداشته باشد پا به فرار گذاشته و عامل پراگندگی میان لشکریان می‎گردد. شخص آگاه و آراسته به علم در مقابل تمام تکالیف و رنج‎های سفر و جنگ صبر و شکیبایی داشته و هر لحظه آن را مایه عزت و آبرومندی دانسته می‎کوشد صبر کند و با صبر و استقامت ایستادگی کند چون در اجر آن اگاهی دارد ولی اگر علم و دانش نداشته باشد شاید در مقابل این زحمات صبر و استقامت را از دست دهد و میدان نبرد را رها کند.

آیه دیگری مطلقاً افراد دانسته و دانشمندان را بلند شمرده که از صراحت آیه معلوم می‎شود که وجود نفس علم خود نشان موفقیت است الله متعال می‎فرماید:

«يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ» [مجادله: 11] «الله متعال درجه مؤمنان از میان شما و آنانیکه برای‎شان علم داده شده است، با درجات بلند می‎برد».

در قضیه طالوت و جالوت نیز هنگامی که سخن از برتری طالوت گفته می‎‎شود، علمیت و دانش وی مطرح شده و مایه برتری وی بر دیگران برای مقام رهبری جنگ معیار گذاشته می‎‎شود الله متعال در مورد وی می‎‎فرماید:

«قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ» [بقره: 247] «گفت بی‎گمان الله متعال اورا بر شما برگزید و او را وسعت در علم و جسم داده است».

این دو صفت که نخست آن علم است معیار برتری برای رهبری در نبرد گذاشته شده است. رشید رضا در ذیل این آیه به نقل از بیضاوی نقل کرده است که معیار برتری در این آیه چهار چیز شمرده شده است که نخست آن علم است چون او به مصالح مردم بیشتر بینایی و دانش دارد. (تفسیر المنار، محمد رشید رضا ، ج 2 ص 381.)

به قلم: مولانا عبدالسلام عابد