فضایل دهۀ ذی الحجه
اصلاح آنلاین:
خداوند منان را سپاسگزاریم که بر ما طول عمر ارزانی داشت تا این ماه فرخنده و ایام مبارک دهۀ ذوالحجه را دریابیم؛ ایامی که بازار تجارت معنویت و عمل صالح بالا تر از درک بنده‌گان گرم می‌شود و ابر رحمت پروردگار بر سر جوینده‌گان معنویت و تشنه گان فضیلت بی‌دریغانه می‌بارد؛ ایامی که ملیون‌ها مسلمان سیاه و سپید، عرب و عجم از شرق وغرب دنیا در سرزمین باصفای مکه با قلب های لبریز از شوق و اخلاص کنارهم جمع می‌شوند تا با قلبی که از ایمان می‌جوشد، و با چشمی که از شوق وصال، اشك محبت می‌ریزد، خود را به جای ابراهیم خلیل و اسماعیل ذبیح و محمد امین –درود خدا بر تمامی شان باد- قرار دهند، و در اوج تواضع و بنده‌گی، پروانه وار به دور خانۀ محبوب بگردند، و شعایر حج‌شان را با شوق و اخلاص انجام دهند؛ شعایری که هرکدام رمز تعهد و تجدید بیعت با الله جل جلاله است؛ چنانچه جمره‌زدن نشانۀ اعلان دشمنی و پیکار با شیطان است.. قربانی، سنبل فداشدن در راه الله جل جلاله است.. وقوف در عرفات، با چشمی گریان و قلبی سوزان، تمثیل حالت یک بنده در صحرای محشراست.. رفت و آمد از مشعری به مشعر دیگر باکوله بار گذاشته بردوش تمثیل یک دعوتگر پر تلاش و مجاهد جان برکف راه الله جل جلاله است.. حقا که این‌ها بخشی از همان منافعی‌است که الله جل جلاله به حاجیان نوید داده است، آنجا که فرموده است: «..لِیشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ»(سوره حج/28) (تا منافعی را برای خویش مشاهده کنند)
آیا من و شما هم سهمی از حج داریم:
برادران و خواهران مسلمانم! گمان نکنید که این ایام و این همه فضایل، تنها از آن حجاج بیت الله است و من و شما از آن محرومیم! نه خیر؛ بلکه پروردگارجهان همه جوینده گان خیر و فضیلت را در این شب و روزها سهیم ساخته‌است، چنانچه اگر ما جسماً توفیق مشارکت در کاروان حجاج بیت الله را نیافتیم، اما می‌توانیم در عالم احساس و عاطفه با ایشان همراه شویم و از فضایل بی شماری، قلب و ضمیرخود را سیراب سازیم و به تعبیر دقیقتر، الله ذوالجلال دراین ایام با صفا، «یک حشَر دستجمعی» را به خاطر کسب ثواب و فضیلت برای عموم امت اسلامی راه-انداخته است که فقط انسان های كم بخت می توانند در برابر آن بی تفاوت باشند.zelhaja
فضیلت عمل صالح در این ایام:
بلی! با نو شدن ماه ذوالحجه، تجلیات رحمت بی‌شمار الله جل جلاله تمام آفاق را پر می کند و هر کسی به قدر شایستگی یی که از خود نشان دهد و توفیقی که نصیبش شود، از آن مستفید می‌شود. پیامبر اسلام صل الله علیه وسلم مژدۀ بسیار بزرگی را برای امت شان می‌دهند که براستی تشنه‌گان معنویت ازآن به وجد می آیند؛ چنانچه ابن عباس رضی الله عنه از آن حضرت صل الله علیه وسلم روایت می کند که فرمودند: «هیچ ایامی در سال نیست که عمل صالح در آن، نزدالله جل جلاله از عمل صالح این ده روز ذوالحجه محبوب تر باشد». صحابه پرسیدند: «جهاد در راه خداوند[در در دیگر روزهای سال] چگونه؟ (آیا آن هم به ارزش اعمال صالح این ایام نمیرسد؟)» فرمودند: «نه خیر؛ مگر مجاهدی که با جان و مال در راه خدا بیرون شود و با هیچ‌یک بر نگردد» (روایت ازصحیح بخاری)
و فضیلت این ایام، از آیات قرآن نیز دانسته می شود، چنان چه الله جل جلاله در آغاز سورۀ «الفجر» می فرماید: «وَالْفَجْرِ وَلَیالٍ عَشْرٍ» (به سپیده‌دم (صبحگاهان) و به شبهای دهگانه سوگند!) ابن كثیر رحمه الله در تفسیر خود می گوید: منظور از این ده شب، ده شبانه روز اول ذی الحجه است همانطور كه ابن عباس و ابن زبیر رضی الله عنهما و مجاهد و دیگران گفته اند.
و نیز الله جل جلاله می فرماید: «وَیذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیامٍ مَعْلُومَاتٍ ..» (سورۀ حج/28) (و در ایام معینی، نام خدا را یاد کنند..) ابن کثیر رحمه الله آن را به ده روز اول ذی الحجه تفسیر کرده و از طریق امام بخاری، آن را به گونۀ موکد به ابن عباس رضی الله عنه نسبت می دهد.
از همین رو، بافرارسیدن این دهۀمبارک، سلف صالح ما در انجام عمل صالح بسیار، جدی می شدند، چنان چه در مسند دارمی آمده است که حضرت سعید بن جبیر رحمه الله وقتی كه دهه ذی الحجه داخل می شد تا جایی در عبادت تلاش می كرد كه توانش به پایان می رسید.
همچنین ابن حجر عسقلانی در فتح الباری (شرح صحیح بخاری) می فرماید: «آنچه در فضیلت و برتری ایام ذی الحجه نمایان است جمع شدن تمام عبادات در این مناسبت است، یعنی: نماز و روزه و صدقه و حج، و در هیچ مناسبت دیگری چنین نیست.»
باحجاج بیت الله در عالم احساس و عاطفه:
و آنچه که ما را با حجاج بیت الله بیشتر شریک و شبیه می سازد، در احادیث گهربار پیامبر صلی الله علیه وسلم در امور زیر تعیین شده است:
نگرفتن ناخن و موی بدن؛ از شروع ماه ذوالحجه تا روز عید برای عموم کسانی که قصد قربانی دارند؛ و این دقیقاً مثل کاری است که حجاج بیت الله در حالت احرام انجام می دهند. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «اگر ماه ذی الحجه وارد شد و یكی از شما خواست قربانی كند، مو و ناخن هایش را نگه دارد» (روایت از صحیح مسلم)
کثرت ذکر و یاد الهی، به ویژه تکبیرات تشریق؛ چیزی که در آیات قرآن فراوان از حجاج خواسته شده‌است.
تجمع در عیدگاه و ادای نماز عید به صورت دستجمعی که شبیه با تجمع و عبادت دستجمعی حجاج در منا است.
و قربانی که مسلمانان در سرتاسر دنیا آن را انجام می دهند؛ کاری که دقیقاً مثل آن چیزی است که حجاج بیت الله در منا روز عید آن را انجام می دهند.
پس برادران و خواهران مسلمانم که همواره حسرت حج بیت الله را در دل دارید، بر شما مژده باد که شما هم از عالم دور به نوعی با حجاج شریک هستید؛ بلکه شما امتیازی دارید که برای حجاج بیت الله داده نشده است و آن عبارت از روزۀ روز عرفه میباشد.
توصیه های مهم این ایام:
پس بشتابید و هنوز که دیر نشده است درین حرکت جمعی و حشَـر عمومی به سوی تجارت ایمان شرکت کنید و اگر می خواهید تا درین ایام فرخنده نسیم رحمت الهی شما را جان تازه، ضمیری روشن و وجودی سرشار از عطر ایمان بخشد، پس توصیه های زیر راعملی کنید:
- در هر نشست و برخاستی و درهر حالت و کاری، به یاد الله جل جلاله باشید! و همواره زبان تان به تسبیح و تهلیل، و استغفار و تکبیر، و دعاء و نیاییش پروردگار، تر و تازه باشد، چرا که این ایام، ایام ذکر ویاد الهی است، چنان درحدیث شریف آمده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «مَا مِنْ أَیامٍ أَعْظَمُ عِنْدَ اللَّهِ، وَلَا أَحَبُّ إِلَیهِ مِنَ الْعَمَلِ فِیهِنَّ مِنْ هَذِهِ الْأَیامِ الْعَشْرِ فَأَكْثِرُوا فِیهِنَّ مِنَ التَّهْلِیلِ، وَالتَّكْبِیرِ، وَالتَّحْمِیدِ» (هیچ روز هایی نیست که عمل صالح نزد الله جل جلاله بزرگتر و محبوب تر از عمل صالح در این [دهۀ ذی الحجه] باشد، پس «لااله الاالله» و «الله اکبر» و «الحمدلله» در آن بسیار بگویید!) (روایت از مسنداحمد)
امام بخاری رحمه الله می فرماید: «ابن عمر و ابوهریره رضی الله عنهما در روزهای دهگانه وارد بازار می شدند و تكبیر می گفتند و مردم به تكبیر آنها تكبیر می گفتند» و همچنین امام بخاری می فرماید: «عمر بن الخطاب رضی الله عنه در قبه اش در منا، تكبیر می گفت و اهل مسجد با شنیدن تکبیر او آن ها نیز تكبیر می گفتند و مردم در بازار به تكبیر آنها تكبیر می گفتند و از اثر آن، منابر به لرزه می افتاد.
2- روزه های نفلی دراین دهۀ ذوالحجه هم باعث تزکیۀ نفس و طهارت قلب می‌شود و هم پاداش فراوان دارد، به‌ویژه روز عرفه که پیامبر اسلام در فضیلت آن فرمودند: «توقع دارم که خداوند گناهان یک‌سال قبل و یک سال بعد روزه دار آن را ببخشد». (روایت از ترمذی). پس کوشش کنید با نو شدن ماه ذی الحجه تا روز نهم را به روزه سپری کنید و یا کم از کم روز عرفه را روزه دار باشید و همت شما از آن کمتر نباشد. در حدیث شریف آمده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم تمام این ایام را روزه می گرفتند (روایت از سنن ابی داود)
3- عبادت و نماز شب در سحرگاهان را که هنگام جوشش فیض الهی است از یاد نبرید.
4- در آماده گی برای عید، از اسراف و چشم و هم چشمی بپرهیزید و به جای آن مساعدتی برای خانواده های فقیر و محروم بنمائید! کوشش کنید به یتیمی لباس نو اهداء کنید و بیوه زن و بی بضاعتی را با اهدای مایحتاج زنده‌گی، خورسند سازید.
5- تکبیرات تشریق در عقب نماز های فرض -چه در جماعت یا به تنهایی، که بر زن و مرد از صبح عرفه تا عصر روز چهارم عید واجب است، را به خاطر داشته باشید. و این است تکبیرات تشریق: «الله اكبر، الله اكبر، لا اله الا الله، و الله اكبر، الله اكبر، و لله الحمد»
6- از برکات نماز عید که یکی از شعایر دین و مظهر عظمت و وحدت امت اسلامی است، خود را برخوردار سازید. نمازی که چنان با ارزش است که پیامبر اسلام صل الله علیه وسلم حتی زنان بی‌چادر را تشویق می‌کردند تا با عاریت گرفتن چادری از زنان دیگر، خودشا ن را به آن برسانند، و تا آن جا که زنان در عادت ماهوار را هم تشویق می‌کردند تا با حاضر شدن در عیدگاه – جدای از محل نماز- از برکات و رحمت هایی که بر اهل عید نازل می شود، خود را بهره مند گردانند.
پس با پوشیدن لباس پاکیزه در اولین دقایق نماز عید، بعد از غسل و یا وضو، تکبیرگویان با وقار و آرام خود را به نماز عید برسانید و مبادا که غفلت و بی توجهی، شما را از این همه برکت و رحمت الهی محروم سازد.
7- برای انجام قربانی که یادگار و یاد آور جانفشانی و فداکاری های ابراهیم خلیل و اسماعیل ذبیح (علیهما السلام)، و نشانه‌یی از خود گذری و تسلیم بی‌چون و چرا در برابر فرمان الله جل جلاله است، آماده گی بگیرید. (قربانی بر هر مرد و زنی که الله جل جلاله سرمایۀ نقدی یاجنسی-همانند دکان یا زمین یا اجناس تجارتی و.. برایشان بخشیده است- واجب شرعی و مسوولیت دینی است). پس اگر قدرت مالی دارید با بهانه ها از این فضیلت فرار نکنید.
آداب و احکام قربانی:
امور زیر را در مورد قربانی رعایت کنید تا از ثواب کامل برخوردار شوید:
1- تنها به خاطر رضایی الهی و کسب ثواب باشد: الله متعال می فرماید: «لَن ینَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِن ینَالُهُ التَّقْوَى مِنكُمْ» (حج/37) «هرگز نه گوشت هاى آنها و نه خون هایشان به خدا نمی رسد ولى [این اخلاص نیت و] تقوای شماست كه به او مىرسد(و نزد او ارزش دارد)».
2- گاب قربانی اقلا باید دو ساله، و شتر پنج ساله، وگوسفند یک ساله باشد، البته شش ماهه از نوع میشینه که از یک ساله در رشدش فرق نشود، هم صحیح است.
3- در قربانی گاب و شتر تا هفت نفر هم شریک شده می‌توانند، مشروط بر این که قصد همگی قربانی باشد.
4- اگركسی 85 گرام طلا (كه یك نصاب شرعی‌است) و یا به ارزش آن پول نقد و یا دكان، زمین، و اجناس تجارتی داشته باشد قربانی بروی واجب‌است، و بهتراست اگر140 مثقال نقره و یا معادل آن را دارد نیز به قربانی اقدام كند. البته برکودک -اگر چه ثروت زیاد هم داشته باشد- قربانی واجب نیست.
5- سرمایه‌دار قرض‌دار اگر باقیمانده از مقدار قرضش، یک نصاب شرعی می‌شد، بر وی قربانی واجب است و اگر قرضش همۀ سرمایۀ او را در برمی گرفت، و یا چیز کمی بر او می‌ماند، بر وی واجب نیست.
6- حیوان قربانی باید از عیوبی (مانند: کوری، کری، لنگی، لاغری زیاد که راه رفته نتواند، و.. ) سالم باشد.
7- نباید بریدگی گوش و یا دمش به یک سوم برسد، و نیز تمام شاخش نباید شکسته باشد، اما حیوان بی‌شاخ، یا شاخداری که نصف شاخش بیشتر شکسته نباشد، و یا مقدار اندکی از گوش وی بریده باشد، اشکالی ندارد.
8- حیوان قربانی هرچه چاقتر و سالم تر باشد، ثوابش بیشتر است.
9- آغاز وقت قربانی بعد از نماز عیداست و تا قبل از غروب روز سوم عید، وقت قربانی دوام دارد، اگر چه روز اول بهتر است. در شب نیز بامقداری کراهت جواز دارد.
10- اگر قبل از نماز عید، قربانی شود، قربانی محسوب نشده و ذبحی‌است به خاطر گوشت خواری. . مگر در دشت وبیابان که آن جا نماز عید نیست و طلوع صبح کافی است.
11- کسی که بر وی قربانی واجب است و تا قبل از غروب روز سوم قربانی نمی‌کند، باید به جای قربانی پول آن را بعداً به فقرا صدقه کند.
12- قربانی از عوض کسی که قبلا فوت کرده است، هم صحیح می‌شود.
13- گوشت قربانی را می‌توان سه حصه کرد: بخشی را برای خود و بخشی را به طور تحفه یا در مهمانی به دوستان و بخشی را به فقراء صدقه نمود. البته هر چه به فقراء بیشتر بدهد ثوابش بیشتراست و حتی می‌تواند گوسفند را به یک خانوادۀ فقیر بدهد تا به وکالت از وی آن را ذبح کنند و گوشتش را برای خود صرف نمایند.
14- کندن پشم قربانی (پلاواندن) اشکالی ندارد و اگر پوست کرد، باید پوستش -و یا قیمتش را اگر فروخت- برای کسی بدهد که فقیر باشد و یا از آن کتاب های اسلامی برای طالب العلمان خریداری کند و یا اسباب کارآمد خریده و خود ودیگران از آن استفاده کنند.
15- بهتراست هرکس خودش قربانی‌اش را -اگر مهارت دارد- ذبح کند. زنان نیز می‌توانند خود شان قربانی را ذبح کنند. و البته اگر قصاب آن را ذبح می‌کرد نباید از گوشت یا پوست حیوان اجرت وی داده شود. به همین گونه دادن پوست قربانی به امام مسجد به حیث معاش درست نیست و اگر او فقیر بود و شرط نشده بود که به وی بدهند، درآن صورت اشکالی ندارد.
منکرات ایام عید:
متأسفانه برخی مردم در ایام مبارک عید منکراتی را مرتکب می‌شوند که به جای خوشنودی خداوند خشم او را بر می انگیزد، پس شما که تصمیم گرفته اید تا روز های مبارک عید را به معصیت آلوده نسازید از آن ها جداً خود داری کنید. شماری از آنها به قرار زیراست:
1- برخی مردم بر خود لازم کرده اند که صبح روز عید باید حتماً به قبرستان بروند و ترک آن را اهانت به اموات خود می‌شمارند. هرچند رفتن به زیارت قبور با رعایت آداب شرعی آن، کار خوبی است اما آن را در صبح عید بر خود لازمی ساختن اصلی در شرع نداشته و گناه است؛ علاوه بر آین که، این عمل گاهی باعث ترک نماز عید نیز می گردد.
2- به بهانۀ خرید قربانی، حمام، سلمانی و چیزهایی دیگر، از برکات و ثواب عظیم نماز عید خود را محروم کردن، کار یک مومن عاقل نیست.
3- بهترین عمل روز عید –به گفتۀ پیامبر‌صل الله علیه وسلم قربانی میباشد، پس اگر خداوند جل جلاله به شما دارایی بخشیده‌است، این عبادت‌را فراموش نکنید كه پیامبر صل الله علیه وسلم فرموده‌اند: «توانگری كه قربانی نمی‌كند باید به عیدگاه ما حاضر نشود»(روایت از ابن ماجه).
4- از سرگیری عزا داری در روزهای عید در وفات یکی از بستگان قطعاً گناه است. امام بخاری از ام حبیبه رضی الله عنها روایت می‌کند که وی بعد از گذشت سه روز از فوت پدرش به خاطر شکستن تعزیه، خود را تزئین کرد و گفت: من از رسول خدا شنیدم که می فرمودند: «روا نیست بر هیچ زنی که به خدا و روز آخرت ایمان دارد این که در عزای مرده یی بیش از سه روز عزادار باشد، مگر به زن که برای شوهرش چهار ماه و ده روز عزا دار میباشد» (روایت از صحیح بخاری).
کسی که بداند در اسلام عزاداری بیش از سه روز حرام بوده و مرگ و زندگی هر انسانی در اختیار الله جل جلاله است، هرگز مرتکب چنین معصیتی نمی‌شود. پس شما -اگر عزیزی از شما فوت شده است- در شکستن این بدعت از دیگران سبقت بگیرید و به ملامت مردم نا آگاه اصلاً پروانکنید! و نشود که به خاطر فوت كسی، عید شما از دیگر اعیاد (در نپوشیدن لباس نو و یا نگرفتن شیرینی عید) فرق کند که این خود نشانۀ عزاداری است.
5- از اسراف و چشم هم چشمی در سفرۀ عید جداً پرهیز نمائید که چنین امری قطعاً گناه است. به ویژه در شرایط بد اقتصادیی که دامنگیر مردم ما است.
6- روز عید بهترین مناسبتی است که باید کینه ها را از دل بیرون سازید. پس اگر خدای نخواسته در گذشته بین شما و دیگران کدورتی پیش شده است در این روزهای مبارک به دیدن‌شان بروید و دست محبت در دستان ایشان گذاشته و دل از کینۀ مسلمان ها پاک کنید که دل کینه مند در معرض عذاب الهی است.
رسول الله صل الله علیه وسلم، روزی نزد یاران فرمودند: «اینک فرد بهشتی یی، وارد می شود، و بعداً فردی که ظاهراً آدم عادی به نظر می رسید وارد شد، یکی از صحابه که شیفتۀ بهشت بود، با تصمیم گرفت تا به خاطر معلوم کردن این که وی چه عملی دارد که چنین مژدۀ صریحی در حق وی داده می شود، و به وی و کسانی مثل او نه. سخن کوتاه این که بعد از سه روز همراهی شبانه روزی با وی، کدام چیزی که دلالت بر برتری وی از دیگر صحابه نماید، نمایان نشد و مسأله را به وی گفته و از وی خواست تا به وی بگوید: به کدام عملش مستحق چنین مژدۀ بزرگی از جانب پیامبر صلی الله علیه وسلم شده است. وی گفت: تو دیدی که من از شما فرقی ندارم اما عادت دارم که هرشب که می خواهم بخوابم، به اندرون خویش مراجعه کرده و تا دل از کینۀ اهل ایمان پاک نکرده و از صفایی قلب مطمئن نشوم نمی خوابم. آن گاه آن صحابه دانست که از اثر همین صفت بوده است که رسول الله صلی الله علیه و سلم چنین مژدۀ عظیمی در حق وی دادند.
پاسخ ها