۲۰ توصیه برای ماه شعبان (2)

۱۱ـ خود را از نظر روحی و روانی آماده کن: چند روز قبل از رمضان، خود را از نظر روحی و روانی آماده کن. این کار از طریق مطالعه کتاب‌ها و مقالات، گوش دادن به سخنرانی‌ها و دروس مفید درباره فضایل و احکام روزه انجام می‌شود، تا دل و جان برای عبادت در این ماه آماده گردد.

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم نیز یاران خود را برای بهره‌گیری از این ماه آماده می‌کرد و می‌فرمود: «أتاكم رمضان شهر بركة، يغشاكم الله فيه فينزل الرحمة، ويحط الخطايا، ويستجيب فيه الدعاء، ينظر الله تعالى إلى تنافسكم فيه، ويباهي بكم ملائكته، فأروا الله من أنفسكم خيرا؛ فإن الشقي من حُرم فيه رحمة الله عز وجل»،
«ماه رمضان، ماه برکت به شما رسیده است. خداوند شما را در آن فرا می‌گیرد، رحمتش را نازل می‌کند، گناهان را می‌بخشد و دعاها را مستجاب می‌گرداند. خداوند متعال به رقابت شما در این ماه نظر می‌افکند و به فرشتگانش به شما افتخار می‌کند، پس تلاش کنید که خداوند از شما خیر ببیند. همانا بدبخت کسی است که در این ماه از رحمت خدا محروم بماند.» (روایت طبرانی و دیگران، راویان آن مورد اعتمادند)

۱۲ـ با نفس خود مجاهده کن و از عادت‌های ناپسند دوری کن: چند روز قبل از رمضان، از عادت‌های ناپسند خود دست بکش، مانند: شب‌زنده‌داری‌های بیهوده، خواب بیش از حد، پرخوری، دنبال کردن رسانه‌های نامناسب، خریدهای افراطی، و هر آنچه که باعث شود نیروی همت و انگیزه برای عبادت کاهش یابد. پس از همین حالا با نفس خود جهاد کن تا بر این موانع غلبه کنی، زیرا کسی که تلاش کند، نتیجه خواهد دید، و هر که بکارد، محصولش را درو خواهد کرد.

۱۳ـ خود را برای دعوت به سوی خدا آماده کن: چند روز قبل از رمضان، خود را برای دعوت به سوی خدا آماده کن؛ زیرا در این ماه، دل‌ها آماده‌تر و قلب‌ها گشوده‌تر هستند، شیاطین در بندند، و دعوت به سوی خداوند از برترین و ارزشمندترین اعمال است. خداوند متعال می‌فرماید:«وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلاً مِّمَّن دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحاً وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ» (فصلت:۳۳) «و چه کسی سخنی نیکوتر دارد از آن‌که به سوی خدا دعوت کند و کار شایسته انجام دهد و بگوید: من از مسلمانانم.»

می‌توانی برخی هدایا و بسته‌های مخصوص رمضان را آماده کرده و با آغاز این ماه، آن‌ها را میان نمازگزاران و همسایگان توزیع کنی. همچنین فقرا و نیازمندان را فراموش نکن و در راه صدقه و زکات بکوش.

۱۴ـ صفحه‌ای روشن و پاک بگشا: چند روز قبل از رمضان، صفحه‌ای جدید با خداوند بگشا، او را بیشتر بشناس، به او نزدیک‌تر شو و به سوی او بازگرد. همچنین با رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم از طریق عمل به سنت‌هایش ارتباطی عمیق‌تر برقرار کن. با والدین خود، از طریق نیکی و اطاعت، رابطه‌ای بهتر ایجاد کن. در جامعه فردی نیکوکار و مفید باش، همان‌گونه که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «خير الناس أنفعهم للناس»، «بهترین مردم، سودمندترین آن‌ها برای مردم هستند.»

جابر بن عبدالله رضی‌الله‌عنهما می‌گوید: «وقتی روزه می‌گیری، پس گوش، چشم و زبانت را از دروغ و محرمات حفظ کن، به همسایه‌ات آزار نرسان، و در روز روزه‌ات وقار و آرامش داشته باش. مبادا روز روزه‌ات و روز غیرروزه‌ات برایت یکسان باشد!»

۱۵ـ تلاش کن که رمضان را دو بار روزه بگیری: چند روز قبل از رمضان، سعی کن رمضان را دو بار روزه بگیری، یعنی علاوه بر روزه خود، با افطار دادن به یک روزه‌دار، ثواب یک روزه دیگر را نیز کسب کنی، حتی اگر با مقدار کمی افطار باشد. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «من فطر صائما كان له مثل أجره، غير أنه لا ينقص من أجر الصائم شيئا»، «هر کس روزه‌داری را افطار دهد، پاداشی مانند او خواهد داشت، بدون آنکه از پاداش روزه‌دار چیزی کاسته شود.» (روایت مسلم)

۱۶ـ برای خود برنامه‌ای روزانه جهت محاسبه نفس تنظیم کن: چند روز قبل از رمضان، خود را به محاسبه روزانه نفس عادت بده. در هیچ شرایطی در محاسبه کوتاهی‌ها و کمبودهای خود سهل‌انگاری نکن؛ زیرا اگر خود را به کارهای خیر مشغول نکنی، نفس تو را به باطل سرگرم خواهد کرد. چه نیکوست که این محاسبه را پس از رمضان نیز ادامه دهی، تا همیشه در مسیر رشد و پیشرفت باشی.

۱۷ـ با دوستان مؤمن همراه شو: چند روز قبل از رمضان، خود را با دوستان مؤمن و نیکوکار همراه کن؛ کسانی که تو را در التزام به برنامه‌ها و اهداف رمضان یاری دهند. با آن‌ها عهد ببند که یکدیگر را یادآوری کرده و در مسیر عبادت نظارت داشته باشید، زیرا: «انسان، به تنهایی ضعیف است، اما با برادرانش قوی می‌شود.»

از جمله فواید داشتن دوستان خوب این است که وقتی در مسیر خیر حرکت می‌کنی، دستت را می‌گیرند و اگر دچار سستی شدی، تو را یاری می‌کنند. چنان‌که در روایات آمده است: «با کسی هم‌نشین باش که اگر خدا را یاد کنی، تو را در این امر کمک کند و اگر فراموش کردی، تو را به یاد خدا بیندازد.»

سفیان ثوری رحمه‌الله می‌گوید: «هم‌نشینت کسی باشد که تو را از دنیا بی‌علاقه کند و به آخرت مشتاق سازد، و از همنشینی با کسانی که فقط درباره دنیا صحبت می‌کنند بپرهیز؛ زیرا آنان دین و قلبت را فاسد خواهند کرد.»

۱۸ـ نیت تغییر را در خود زنده کن: چند روز قبل از رمضان، تصمیم بگیر که خود، زندگی، اهداف و آرمان‌هایت را به سمت بهتر شدن تغییر دهی و رمضان را نقطه شروعی واقعی برای این تغییر قرار ده. برای این کار، باید:

• با خودت صادق باشی و خود را فریب ندهی،
• عیب‌های خود را شناسایی کنی و در خلوت، آن‌ها را به خود یادآور شوی،
• اصلاح و تغییر را بر اساس اولویت‌ها آغاز کنی،
• برای خود یک برنامه تغییر مشخص در یک بازه زمانی معین تعیین کنی،
• عجله نکنی؛ زیرا زمان بخشی از درمان است، هرگز ناامید نشوی؛ چون ناامیدی از صفات مسلمانان نیست.

«رویاهای دیروز، حقیقت امروزند؛ و رویاهای امروز، حقیقت فردا خواهند شد.» حتی اگر بتوانی در یک صفت یا یک عادت، خود را به سمت بهتر شدن تغییر دهی، این نیز موفقیت بزرگی خواهد بود.

۱۹ـ با تهذیب اخلاق و رفتار، خدا را عبادت کن: عبادات در اسلام وسیله هستند، نه هدف نهایی. روزه نیز از جمله این عبادات است که تنها پرهیز از خوردن و آشامیدن کافی نیست، بلکه روزه‌دار باید خود را از دروغ، غیبت و ناسزاگویی پاک نگه دارد. امام احمد رحمه‌الله می‌گوید: «شایسته است که روزه‌دار مراقب زبان خود باشد، جدال نکند، غیبت نکند و عملی انجام ندهد که روزه‌اش را خدشه‌دار کند.»

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «من لم يدع قول الزور والعمل به فليس لله حاجة في أن يدع طعامه وشرابه»، «کسی که سخن باطل و عمل به آن را رها نکند، خداوند نیازی ندارد که او خوردن و آشامیدن را ترک کند.» (متفق علیه)

رمضان همچنین فرصتی برای اصلاح رفتار با همسایگان است. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «من كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليكرم جاره»، «هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید همسایه خود را گرامی بدارد.» (روایت مسلم)

رمضان همچنین زمان همدلی و دلسوزی با دیگر مسلمانان است. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «مثل المؤمنين في توادهم وتراحمهم وتعاطفهم كمثل الجسد، إذا اشتكى منه عضو تداعى له سائر الجسد بالسهر والحمى»، «مَثَل مؤمنان در دوستی، مهربانی و دلسوزی‌شان مانند بدن واحد است که اگر عضوی از آن به درد آید، سایر اعضا نیز با بی‌خوابی و تب با آن همدردی می‌کنند.» (روایت بخاری و مسلم)

پس برادر عزیز، اخلاق ناپسندی که در خود سراغ داری، شناسایی کن و رمضان را فرصتی برای ترک آن‌ها یا دست‌کم، بخشی از آن‌ها قرار بده.

۲۰ـ دعوت‌کننده‌ای به سوی خیر باش: برای رفع نیازهای مردم و نیکی به آنان تلاش کن، زیرا پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «لأن يمشي أحدكم مع أخيه في قضاء حاجة -وأشار بإصبعه- أفضل من أن يعتكف في مسجدي هذا شهرين»، «اگر یکی از شما برای برآوردن نیاز برادرش همراهی کند – و با انگشت خود اشاره کرد – این کار برای او بهتر از اعتکاف در مسجد من به مدت دو ماه است.» (روایت حاکم)

همچنین سعی کن بر گرفتاری بدهکاران آسان بگیری، زیرا پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «من يسَّر على معسر يسَّر الله عليه في الدنيا والآخرة»، «کسی که بر بدهکار تنگدست آسان بگیرد، خداوند در دنیا و آخرت بر او آسان خواهد گرفت.» (روایت مسلم)

در رفتار با خدمتکاران و کارگران تخفیف و مدارا کن، زیرا پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «من خفف عن مملوكه فيه غفر الله له، وأعتقه من النار»، «هر کس در ماه رمضان باری را از دوش خدمتکارش بردارد، خداوند او را خواهد آمرزید و از آتش جهنم آزاد خواهد کرد.» (روایت ابن خزیمه)

پس برادر عزیز! آستین همت را بالا بزن، برای خیرات اراده‌ای محکم داشته باش، و نگذار کسی در رسیدن به بهشت از تو پیشی بگیرد!