چگونه دین را زنده کنیم؟

اگر بخواهیم دین را زنده کنیم و آن را در زندگی خود اثرگذار سازیم، پیش از هر چیز باید عقیده را استوار کنیم. ایمان ریشه و بنیاد دین است و بدون ایمان درست، هیچ عمل دینی ماندگار و سودمند نخواهد بود. قرآن کریم می‌فرماید: «فَمَن يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى» (بقره:۲۵۶) «پس هر کس به طاغوت (شیطان و بت و انسان‌های گمراه و طغیان‌گر) کفر ورزد و به خدا ایمان آورد، پس به راستی که به دستگیرۀ محکمی چنگ زده است، که آن را گسستن نیست»، این یعنی کسی که ایمانش بر پایۀ توحید باشد، به ریسمانی استوار چنگ زده است.

پس از ایمان، فهم درست از دین ضروری است. دین تنها در عبادت‌های ظاهری خلاصه نمی‌شود، بلکه نیازمند درک عمیق و بصیرت است. پیامبر صلی الله علیه وسلم در حدیثی مشهور فرمود: «مَن يُرِدِ اللَّهُ به خَيْرًا يُفَقِّهْهُ في الدِّينِ» (1) یعنی هر کس را خدا بخواهد به خیر برساند، او را در فهم دین آگاه می‌گرداند. این فهم است که انسان را از سطحی‌نگری، افراط و تفریط نجات می‌دهد.

وقتی ایمان و معرفت شکل گرفت، نوبت به عمل می‌رسد. دین زمانی زنده است که در رفتار و کردار دیده شود. قرآن با توبیخ شدید می‌فرماید:

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ (2) كَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ» (صف:۲-۳) «ای کسانی که ایمان آورده اید! چرا چیزی را می‌گویید که عمل نمی‌کنید؟!. نزد اللّه سخت ناپسند (و موجب خشم) است آن که چیزی را بگویید که عمل نمی‌کنید.»

گفتار بدون عمل، نه تنها سودی ندارد، بلکه نزد خداوند نکوهیده است. از سوی دیگر، اخلاق نیکو، بخش مهمی از زنده بودن دین است. پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمود: «بُعِثتُ لأُتَمِّمَ صالِحَ الأخْلاقِ»(2) این سخن روشن می‌سازد که دینداری حقیقی بدون اخلاق کامل نمی‌شود. در نهایت، دین هم برای زندگی دنیا و هم برای آخرت خیر و سعادت به همراه دارد. خداوند وعده می‌دهد: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً» (نحل: ۹۷) «هر کسی که کار شایسته ای انجام دهد ، (خواه) مرد باشد یا زن ، در حالی که مؤمن است ، او را به حیاتی پاک زنده می داریم…» این یعنی عمل صالح همراه با ایمان، زندگی پاک و آرامش‌بخش در دنیا و پاداش بزرگ در آخرت به دنبال دارد.

به این ترتیب، اگر ایمان درست داشته باشیم، فهم عمیق پیدا کنیم، عمل کنیم و اخلاق نیکو داشته باشیم، دین در ما زنده خواهد شد و هم دنیا و هم آخرت ما را آباد خواهد کرد.

پاورقی:

1ـ صحیح بخاری، حدیث شماره (71) به روایت معاویة بن ابی سفیان.

2ـ روایت بخاری، الأدب المفرد، حدیث شماره (273) به روایت ابوهریره.