قسم ناحق و اضرار آن

قسم دروغ و ناحق از نظر شرع و عواقب وخیم آن

قسم دروغ در ابواب مختلف فقهی از آن بحث شده، و یقینا این نوع قسم از جمله گناهان کبیره می باشد. شخصی که به دروغ قسم می خورد و الله را شاهد قرار می دهد در قسم خود، در حقیقت نام الله متعال را وسیله قرار داده برای راست جلوه دادن قسم خود و به الله متعال افتراء وتهمت می بندد.

عواقب وخیم زیاده روی در قسم یاد کردن

کثرت قسم خوردن به نام الله متعال یا به غیر از الله متعال؛ به ضرورت یا به غیر ضرورت و زیاده‌روی در آن، عواقب وخیمی را در پی خواهد داشت که اکثر مردم آن را درک نمی‌کنند. از جمله:

1- بی پروایی و سهل انگاری نسبت به قدر و منزلت الله متعال و به اسماء و صفاتش. و این به سبب استفاده لفظ جلاله (الله) در امور دنیوی پیش پا افتاده می باشد.

2- قسم خوردنِ زیاد در زندگی روز مره یک شخص؛ دلیل بر عدم اعتماد دیگران بر وی می باشد. چرا که او از طریق قسم می‌خواهد اعتماد دیگران را به خود جلب نموده، قسم را وسیله می‌گرداند.

3- و همچنان قسم زیاد دلالت بر نقصان و عدم اعتماد افراد بر یکدیگر؛ واین حالت بیشتر در نزد تاجران و معامله‌گران دیده می‌شود. مجله الخلیج؛ 2006: 30 -60

اضرار قسم ناحق

سوگند و قسم ناحق اضرار زیادی دارد که از جمله میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

اضرار معنوی

اضرار مادی

اضرار اخلاقی

اضرار اجتماعی

اضرار اخروی

اضرار اقتصادی

 امام مسلم در صحیح خود روایت می‌کند به روایت أبو أمامه رضی الله عنه که همانا رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند:  “مَنِ اقْتَطَعَ حَقَّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ بِيَمِينِهِ، فَقَدْ أَوْجَبَ اللَّه لَهُ النَّارَ، وَحَرَّمَ عَلَيْهِ الْجَنَّة”، فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: وَإِنْ كَانَ شَيْئًا يَسِيرًا يَا رَسُولَ اللَّه؟ قَالَ: “وَإِنْ قَضِيبًا مِنْ أَرَاك”رواه‌ مسلم – (کسی‌ که حق مسلمان دیگری را بوسیله قسم بدست بیاورد؛ الله متعال جهنم را بر او واجب گردانیده و او را از بهشت محروم می گرداند).

وهمچنان امام بخاری روایت می‌کند از عبد الله بن عمرو ابن العاص رضی الله عنه که میفرماید: “أن أعرابيًا جَاءَ إِلَى النَّبيِ صلى الله عليه وسلم ، فَقَالَ: يَا رَسولَ الله: مَا الْكَبَائِرُ؟ قَالَ: “الإِشْرَاكُ بِاللَّهِ”، قَالَ: ثُمَّ مَاذَا ؟ قَالَ: “ثُم عُقُوق الوَالِدين”، قَالَ: ثُمَّ مَاذَا ؟ قَالَ: “الْيَمِينُ الْغَمُوسُ”، قُلْتُ: وَمَا الْيَمِينُ الْغَمُوسُ؟ قَالَ: “الَّذِي يَقْتَطِعُ مَالَ امْرِئٍ مُسْلِمٍ، هُوَ فِيهَا كَاذِبٌ” رواه‌البخاری – (شخص اعرابی نزد پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وسلم آمد و گفت: ای پیامبر الله (صلی الله علیه وسلم) گناهان کبیره کدام ها اند؟ پیامبر فرمودند: شرک ورزیدند به الله متعال. شخص اعرابی گفت: بعد از آن چی؟ فرمود: نافرمانی پدر و مادر. اعرابی بار دیگر پرسید: بعد از آن کدام گناه؟ پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: بعد از آن “الیمین الغموس” یعنی قسم ناحق. بعد از آن پرسیدم که قسم ناحق چیست؟ فرمودند: آن قَسَمی است که بوسیلۀ آن مالِ مسلمان را (به ناحق) تصرف گردد، در حالی که در قسم خود دروغ می گوید).

خلاصه؛

قسم ناحق از جمله علل و اسباب ناهنجاری و بی اعتمادی در بین اقشار مختلف جامعه علی الخصوص قشر تجار و کسبه کار مان گردیده و این به سبب استفادهء زیاد از قسم ناحق و دروغ که جهت فریب افراد و رسیدن به مبلغ پول حرام، می‌باشد که این خود گناهی عظیم و بزرک است؛ چرا که اصلا دروغ سر منشأ همه معاصی است و زمانیکه با قسم همراه شود، درین حال معصیت خیلی بزرکتر انجام شده است.

1ـ قسم ناحق یعنی بی حرمتی به نام الله متعال؛ به اینصورت که شخص دروغ گفته و نام الله را می برد و الله را شاهد قرار می دهد.

2ـ قسم ناحق سبب شده تا حقوق خیلی از مردمان توسط اشخاصی که به راحتی سوگند یاد می کنند در محاکم در نزد قاضی ضایع گردیده و این در حالی است که شخص صاحب حق، شاهد و مدرکی در دست نداشه و در مقابل، طرف دیگر اقدام به سوگند ناحق می‌کند.

3ـ قسم ناحق از جمله گناهان بسیار بزرگ بوده و در آیات قرآنی و احادیث پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم  اشخاصی که قسم ناحق یاد می‌کنند را نکوهش نموده و عذاب بسیار سختی برای شخص مرتکب این نوع قسم تعیین گردیده است.

4ـ قسم ناحق باعث خیلی از بی برکتی ها در مال وثروت افراد جامعه ما گردیده است.

5ـ بر شخص مسلمان لازم تا از این نوع قسم به شدت بر حذر باشد.

6ـ اصل در سوگند خوردن این است که انسان باید تا حد توان حتی اکر قسم دروغ هم نباشد بپرهیزد.

7ـ قسم خوردن در جای که نیاز است و خطر ضایع شدن حق شخص امکان می‌رود؛ اشکال شرعی ندارد.  

توصیه‌ها

ـ برای یک مسلمان متعهد و دیندار لازم است از قسم های زیاد به خصوص از قسم ناحق بپرهیزد.

ـ بر همه لازم است تا از دروغ کفتن دوری کنیم تا مجبور نشویم دست به قسم ناحق بزنیم و این معصیت را مرتکب گردیم.

ـ بر والدین گرامی یک وجیبه است تا اولاد های خویش را بر این عادت ندهند که تکه کلام شان قسم خوردن باشد؛ چرا که این امر باعث می شود که این قضیه را جدی نگرفته عادت به قسم خوردن زیاد در هر مورد بکنند.

ـ بر تجار و کسبه کاران توصیه می شود که از قسم ناحق سخت بدور باشند اکر می خواهند در کار و بار شان برکت سرازیر شود.

ـ اگر می خواهیم که از جامعه مان بی اعتمادی محو و نابود گردد؛ یکی از راهکار ها اجتناب از قسم ناحق است.

فهرست مآخذ

1ـ قرآن كريم

2ـ تفسير نور از دوکتور مصطفی خرم دل، نشر: احسان – تهران، سال 1388هجری شمسی.

3ـ صحیح البخاری از أبو عبد الله محمد بن اسماعیل بخاری، نشر: دار احیاء التراث العربی- بیروت لبنان؛ چاپ دوم 1399 هجری قمری.

4ـ صحیح مسلم از امام مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری، نشر: دار الفکر= بیروت لبنان، چاپ سوم سال 1400 هجری قمری.

5ـ سنن ترمذي، لمحمد بن عيسى الترمذي، ناشر: مرکز مصطفی البابی – مصر، نوبت چاپ: دوم، سال 1395 هجری.

6ـ مجله الخلیج صادر شده از دانشگاه ازهر 2006

نویسنده: عبدالرحمن رسولی