صداقت و راست‌گویی

عن عبد الله بن مسعود رضی الله عنه: أن رسول الله صلی الله علیه وسلم قال: «عَلَیکُمْ بِالصِّدْقِ فَإِنَّ الصِّدْقَ یهْدِى إِلَى الْبِرِّ وَإِنَّ الْبِرَّ یهْدِى إِلَى الْجَنَّهِ وَمَا یزَالُ الرَّجُلُ یصْدُقُ وَیتَحَرَّى الصِّدْقَ حَتَّى یکْتَبَ عِنْدَ اللهِ صِدِّیقًا». [مسلم، (۲۶۰۷)، ترمذی، (۲۰۳۸)]

از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت شده است که رسول اکرم صلی الله علیه وسلم فرمود: «راست‌گویی را لازم بگیرید؛ به راستی که صدق و راست‌گویی، به سوی نیکی هدایت مى کند، و نیکى به سوی بهشت رهبری مى کند، و مرد همچنان راست مى گوید و در جستجوی حقیقت می باشد، تا این که نزد خداوند از راستگویان محسوب مى شود».

در این وصیّت مبارک، رسول اکرم صلی الله علیه وسلم امتش را به راست‌گویی توصیه نموده و از آنها می خواهد تا در جستجوی حقیقت باشند، زیرا صدق و حقیقت مسلمان را به سوی نیکی هدایت مى کند، و نیکى نیز به سوی بهشت رهبری مى کند.

راست‌گویی و صداقت ـ ای برادر مسلمان ـ زیبایی و زینت مردان آزاده و نیک کردار است و یکی از مصادیق بزرگ اخلاق می باشد که تمام خصلت‏‌های نیک را در خود جمع کرده است. لفظ «البر» نیز کلمۀ جامعی است که شامل تمام معانی خیر است. حال ببینید که رسول اکرم صلی الله علیه وسلم چگونه وصیت خویش را با اسلوب ایجاد انگیزه آغاز نموده تا باعث تشویق شنوندگان شده و آنان را برای غنیمت شمردن فرصت و شتافتن به سوی صداقت و راست‌گویی انگیزه دهد.

صدق یکی از فضایل بزرگ و از موارد اخلاق بزرگ قرآنی است. صداقت صفتی است که الله متعال خلیلش ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام را با آن ستوده است، آنجا که می فرماید: «وَاذْکُرْ فِی الْکِتَابِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّهُ کَانَ صِدِّیقًا نَبِیا» [مریم:۴۱]؛ در کتاب (قرآن، برای مردمان گوشه ای از سرگذشت) ابراهیم را بیان کن. او بسیار راست کردار و راست گفتار و پیغمبر بود.

«وَاذْکُرْ فِی الْکِتَابِ إِسْمَاعِیلَ إِنَّهُ کَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَکَانَ رَسُولًا نَبِیا» [مریم:۵۴]؛ در کتاب (آسمانی قرآن) از اسماعیل بگو، آن کسی که در وعده هایش راست بود. و پیغمبر والامقامی بود.

الله تبارک و تعالی بندگان خود را به همنشینی و مجالست با صادقین امر نموده و می فرماید: «یا أَیهَا الَّذِینَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَکُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ» [توبه:۱۱۹]؛ ای مؤمنان! از خدا بترسید و همگام با راستان باشید.

خداوند متعال گروهی از مؤمنان و صالحانِ صحابه رضوان الله علیهم اجمعین را در قرآن کریم می ستاید و علت این ستایش نیز صداقت آنان در عهدی است که با الله متعال بسته بودند؛ می فرماید: «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ ینْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا * لِیجْزِی اللَّهُ الصَّادِقِینَ بِصِدْقِهِمْ» [احزاب: ۲۳ـ۲۴]؛ در میان مؤمنان مردانی هستند که با خدا راست بوده اند و در پیمانی که با او بسته اند. برخی پیمان خود را بسر برده اند (و شربت شهادت سرکشیده اند) و برخی نیز در انتظارند (تا کی توفیق رفیق می گردد و جان را به جان آفرین تسلیم خواهند کرد) آنان هیچ گونه تغییر و تبدیلی در عهد و پیمان خود نداده اند (و کم‌ترین انحراف و تزلزلی در کار خود پیدا نکرده اند). هدف این است که خداوند صادقان را به خاطر صدقشان پاداش بدهد.

همچنین الله متعال به رسول اکرم صلی الله علیه وسلم یادآوری می نماید که از او، آغاز و پایانی توأم با صداقت بخواهد: «وَقُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَانًا نَصِیرًا» [اسراء:۸۰]؛ بگو: پروردگارا! مرا صادقانه (به هرکاری) وارد کن، و صادقانه (از آن) بیرون آور، (وچنان کن که خط اصلی من در آغاز و انجام همه چیز، راستی و درستی باشد) و از جانب خود قدرتی به من عطا فرما که (در امر حکومت بردوستان و اظهار حجت در برابر دشمنان برایم) یار و مددکار باشد.

حضرت ابراهیم علیه السلام از الله متعال نام و یاد نیکی در میان نسل‏‌های بعد می خواهد، آنجا که در دعایش فرمود: «وَاجْعَلْ لِی لِسَانَ صِدْقٍ فِی الآخِرِینَ» [شعراء:۸۴]؛ برای من ذکر خیر و نام نیک در میان آیندگان برجای دار.

نویسنده: خیرالله محمدی