صبر و شکیبایی

در هر امری که صبر و شکیبایی وجود داشته باشد نصرت الهی شامل حال وی می‎شود. وعدۀ معیّت پروردگار همرای افراد صابر و شکیبایی طلبان است. الله متعال می‎فرماید: «إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ» [بقره:153] «بی‎گمان الله متعال با صابران است».  در صدر آیه الله متعال دستور به طلب کمک و یاری به دو چیز می‎دهد صبر و نماز و درمیان این دو عمل در خصوص وسیله طلب کمک و یاری تنها صبر را تخصیص می‎دهد اشاره به اهمیت و مرتبه والای صبر است در یاری خواستن از الله متعال.

حکمت و فلسفه در صبر این است که در صورت بروز تحولات خطرناک و چرخش صفحه و دچار شدن با شکست که مصیبت بزرگی است، امیر لشکر متوجه خطاهای می‎‎شود که مرتکب آن شده اند تا دوباره به آن مواجه نشوند و جستجوی حکمت ربانی است در آنچه که نفس انسان آن را بد می‎‎پندارد الله متعال می‎‎فرماید:

«فَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا» [نساء:19] «نزدیک است که شما چیزی را بد بپندارید و الله متعال در آن خیر بزرگی می‎گزارد».

 و این قول الله متعال است که:

«وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ» [بقره:216]  «و چه بسا چیزی را دوست داشته باشید، حال آنکه آن برای شما بد باشد و خدا می‎داند و شما نمی‎دانید».

و در حقیقت این تصدیق سخن گهربار پیامبر> است که می‎‎فرماید: «عجباً لأمر المؤمن إن أمره كله خير، وليس ذلك لأحد إلا للمؤمن، إن أصابته سراء شكر فكان خيراً له، وإن أصابته ضراء صبر فكان خيراً له». (1) (کار مؤمن شگفت انگیز است تمام کار مؤمن پر از خیر است و این خصلت بجز مؤمن کسی دیگری رانیست اگر خوشحالی از آنش شود شکر کرده برای وی خیر است و اگر مصیبتی رسد برایش صبر می‎‎کند برایش خیر است.بدون شک که صبر همراه با مصیبت است و مصیبت در جنگ شکست است، با وجود شکست امر به صبر داده می‎‎شود). (2)

در خصوص اینکه صبر و شکیبایی عامل جلب نصرت و یاری الله متعال است، آیات متعددی و جود دارد که چند آن در ذیل ذکر گردیده است:

«قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَاصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ» [اعراف:128] «گفت موسی به قوم خویش مدد جویید به الله و شکیبا باشید، بی‎گمان زمین از خداوند است کسی را که به خواهد به وراثت‎اش می‎دهد و انجام کار برای متقیان است».

اینجا انجام کار که عبارت از سعادت و پیروزی است منوط به صبر و شکیبایی دانسته شده است، به این معنی که صبر وشکیبایی وراثت و خلافت زمین را برای مسلمان می‎دهد که همان کامیابی در مقابل دشمن است.

آمدن فرشته نجات از طرف الله متعال در غزوه احد مشروط به صبر وشکیبایی آن‌ها بوده است الله متعال می‎‎فرماید:

 «بَلَى إِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا وَيَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ» [آل عمران:125] «بلی اگر صبر کنید و تقوا داشته باشید علی الفور آن‌ها به شما خواهد آمد».

 آمدن فرشته برای مدد مسلمانان مشروط به تقوی شد. این در حالت نبرد است الله متعال به‎طور عموم فیصله می‎‎کند که از هر نیرنگ و مکر دشمن شمارا در امان خواهد کرد. صبر و شکیبایی مانع هر نوع دسیسه و حربه دشمن در قران تلقی شده است الله متعال می‎‎فرماید:

«وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لا يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئاً إِنَّ اللَّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ» [آل عمران:120] «و اگر شکیبا بودید و از خداوند متعال ترسیدید نیرنگ آن‌ها هیچ گزندی به شما نخواهد رسانید بی‎گمان الله متعال بر کافران احاطه کننده است».

پاورقی‌ها:

[1]ـ صحیح مسلم، في الزهد, باب المؤمن أمره كله خير، برقم عن صهيب بن سنانC. و رواه ابن ماجه فی سننه فی المقدمه برقم 79 و فی باب الزهد برقم 4168 و رواه احمد برقم 366.

[1]ـ موسوعه الرد علی المذاهب الفکریه المعاصره، علی بن نایف الشحود، الباحث فی القران ج 8 ص 232.

به قلم: مولانا عبدالسلام عابد