چه زمانی مرد در خانه‌اش پُر برکت است؟

چه زمانی مردی در خانه، در وجودش، در مالش، در خانواده‌اش، برای همسرش و در کارهایش پربرکت است؟

برکت به‌معنای فزونی، رشد و زیادی خیر و نیکی است، و همۀ برکت‌ها از سوی خداوند است. هر چیزی که به خداوند نسبت داده شود، پربرکت است: کلام او پربرکت است، پیامبرش پربرکت است، بنده‌ی مؤمن و سودمندش برای مردم نیز پربرکت است، و خانه‌ی محترم او (کعبه) نیز پربرکت است.

خداوند برخی از بندگانش را نیز پربرکت قرار می‌دهد؛ به این معنا که خیر و نیکی او فراوان می‌شود، اثر وجودی‌اش بزرگ می‌گردد، اسباب خیر در وجودش پیوسته است و مردم از او بهره‌مند می‌شوند؛ چنان‌که خداوند به نقل از حضرت عیسی علیه‌السلام می‌فرماید: «وجعلني مباركا أين ما كنت» (مریم:31) «و مرا هر جا که باشم، پربرکت قرار داد.»

برکت، بخششی است از سوی خداوند که فراتر از اسباب مادی‌ای است که انسان‌ها در زندگی به‌کار می‌گیرند. اگر خداوند در عمر کسی برکت قرار دهد، یا آن را در راه اطاعتش طولانی می‌گرداند، یا در همان مدت کوتاه، خیر فراوانی در آن می‌نهد. اگر در سلامتی برکت دهد، آن را برای صاحبش محفوظ می‌دارد. اگر در مال برکت دهد، آن را افزایش می‌دهد، رشد می‌بخشد، اصلاح می‌کند و ثمره‌اش را زیاد می‌گرداند و صاحب آن را برای خرج کردن آن در امور خیر و راه‌های طاعت موفق می‌سازد. اگر خداوند در فرزندان برکت دهد، آن شخص را به نیکی، هدایت و صلاح فرزندانش می‌رساند. و اگر در همسر برکت نهد، مایه‌ی آرامش چشم همسرش می‌گردد؛ چنان‌که اگر به او بنگرد، خوشحال می‌شود و اگر از او دور شود، همسرش او را حفظ می‌کند. ابن قیم رحمه‌الله می‌گوید: «هر چیزی که برای خدا نباشد، برکتش گرفته می‌شود؛ زیرا تنها خداوند است که ذاتاً پربرکت است، و همه‌ی برکت‌ها از سوی اوست.»

مرد، زمانی در خانه و خانواده‌اش پربرکت است…

اکنون این پرسش مطرح است: چه زمانی مردی در جان خود، مالش، خانواده‌اش، همسرش و در کارهایش پربرکت می‌شود؟ پرسشی است که بسیاری از مردان و زنان و حتی فرزندان، در جست‌وجوی پاسخ آن هستند. هرکس زندگی نیکان و صالحان را مطالعه کند، آثار برکت را به‌روشنی در زندگی، رفتار و خانواده‌شان می‌بیند. چقدر زیاد دیده‌ایم که خداوند بر زمان، گفتار، کردار و حتی وجود برخی افراد، برکت می‌نهد: اندک را بسیار می‌کند، سود آن را فراگیر می‌سازد، خیر را پیوسته ادامه می‌دهد، نیازها را کفایت می‌کند، رضایت را بالا می‌برد و دل‌ها را آرام می‌سازد. خلافت حضرت ابوبکر رضی‌الله‌عنه تنها دو سال و اندی طول کشید، اما در همین مدت کوتاه، کارهایی را به سرانجام رساند که به دهه‌ها زمان نیاز داشت. یا امام نووی رحمه‌الله که میراث عظیمی از دانش و کتاب از خود به‌جا گذاشت که فهم و نگارش آن برای بسیاری از مردان ممکن نیست و تنها در سایه یاری خداوند و برکتی که در زمان و آثار او نهاده بود، تحقق یافت.

اما چگونه مردی می‌تواند در خانه و خانواده‌اش پربرکت باشد؟ با نیکی کردن به اهل خانه، خوش‌رفتاری، حسن معاشرت، مهربانی و رفتار نیکو با آنان. چنان‌که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم فرمود: «بهترینِ شما، کسی است که برای خانواده‌اش بهترین باشد؛ و من بهترینِ شما برای خانواده‌ام هستم.» از نشانه‌های برکت مرد در خانه‌اش، این است که خانواده‌اش را به اطاعت از خداوند دعوت کند و آنان را با شریعت الهی و سنت پیامبرش صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم آشنا سازد؛ چنان‌که خداوند متعال می‌فرماید: «يا أيها الذين آمنوا قوا أنفسكم وأهليكم نارا وقودها الناس والحجارة عليها ملائكة غلاظ شداد لا يعصون الله ما أمرهم ويفعلون ما يؤمرون» (تحریم: ۶) «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خود و خانواده‌تان را از آتشی حفظ کنید که هیزم آن مردم و سنگ‌ها هستند؛ آتشی که فرشتگانی خشن و سخت‌گیر بر آن گمارده شده‌اند، که هرگز از فرمان خدا سرپیچی نمی‌کنند و آن‌چه را به آنان فرمان داده شده، انجام می‌دهند.»

برکت مرد زمانی بیشتر می‌شود که از برخی لغزش‌های خانواده‌اش چشم‌پوشی کند، به‌شرط آن‌که این خطاها مخالفتی با شریعت خدا نداشته باشند. این کار از طریق موازنه بین خوبی‌ها و بدی‌های خانواده‌اش امکان‌پذیر است؛ پس اگر چیزی از آنان دید که خوشش نیامد، باید خوبی‌ها و صفات پسندیده‌شان را نیز به یاد آورد.

پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در همین باره فرموده است: «لا يفرك مؤمن مؤمنة، إن كره منها خلقا، رضي منها خلقا آخر»، «مرد مؤمن نباید از زن مؤمنه‌اش بیزار شود؛ اگر صفتی در او ناپسند دید، قطعاً صفتی دیگر در او هست که آن را می‌پسندد.»

از دیگر جلوه‌های برکت، نشستن مرد در کنار خانواده‌اش و گفت‌وگو و شنیدن سخنانشان با علاقه و مهر است. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم خود چنین بود؛ او با دقت و شوق، پای صحبت همسرش ام‌المؤمنین عایشه رضی‌الله‌عنها می‌نشست، آن‌گاه که داستان زنان نشست‌کرده را برایش بازگو می‌کرد؛ همان داستان مشهور «ام زرع» ــ که روایت بلندی است ــ و با این‌که سخن طولانی بود، رسول خدا هرگز از شنیدن سخن همسرش خسته نمی‌شد. (این روایت در صحیح بخاری و مسلم نقل شده است.)

از نشانه‌های برکت، بازی، شوخی، سفر و مهربانی با خانواده است؛ و در این زمینه باید پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم را الگوی خود قرار دهیم. ام‌المؤمنین عایشه رضی‌الله‌عنها روایت می‌کند: «من در حضور پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم با عروسک‌ها بازی می‌کردم و دوستانی هم داشتم که با من بازی می‌کردند. هرگاه رسول خدا وارد می‌شد، آن‌ها از ترس، خود را پنهان می‌کردند، اما پیامبر آنان را صدا می‌زد تا بیایند و با من بازی کنند.»

از دیگر جلوه‌های برکت، خوش‌گمانی و اعتماد به خانواده است، مادامی که بدی آشکار و نیازمند دخالت و اصلاح نباشد. زیرا سوءظن باعث کینه، کدورت و جدایی بین اعضای خانواده می‌شود. فرد عاقل نباید خود را تسلیم سخنان بد و تهمت‌آمیز نسبت به خانواده‌اش کند، بلکه باید توصیه قرآن را سرلوحه قرار دهد: «لولا إذ سمعتموه ظن المؤمنون والمؤمنات بأنفسهم خيرا» (نور: ۱۲) «چرا هنگامی که آن را شنیدید، مردان و زنان مؤمن گمان نیک به خود (و یکدیگر) نبردند؟»

و در آیه‌ای دیگر آمده است: «يا أيها الذين آمنوا اجتنبوا كثيرا من الظن إن بعض الظن إثم ولا تجسسوا» (حجرات: ۱۲) «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از بسیاری از گمان‌ها دوری کنید؛ چرا که بعضی از گمان‌ها گناه است، و تجسس نکنید.»

از دیگر برکات، خرج کردن برای خانواده، تهیه لباس و مسکن مناسب با معیار نیکویی و شایستگی است. این هزینه‌کرد، از نظر کتاب و سنت و اجماع، بر مرد واجب است. خداوند می‌فرماید: «لينفق ذو سعة من سعته ومن قدر عليه رزقه فلينفق مما آتاه الله لا يكلف الله نفسا إلا ما آتاها سيجعل الله بعد عسر يسرا» (طلاق: ۷) «هر کس که توان مالی دارد، باید از دارایی‌اش خرج کند، و آن‌که روزی‌اش محدود است، از آنچه خدا به او داده هزینه کند. خداوند هیچ‌کس را جز به اندازه توانش تکلیف نمی‌کند. به‌زودی خداوند پس از سختی، گشایش خواهد داد.»

از جلوه‌های برکت این است که مرد، فقط در مالش بخشنده نباشد، بلکه در عواطف، اخلاق و بزرگواری‌اش نیز سخاوتمند باشد. همسر، مردی را دوست دارد که او را در برابر خانواده‌اش و خانواده‌ی خودش محترم بشمارد، در خانه در حضور فرزندانش به او احترام بگذارد، به نظرات و افکارش بها دهد، و هرگز آرزوها و شور و شوق او را به تمسخر نگیرد. مرد پربرکت، کسی است که همیشه در تلاش برای بهبود وضعیت مالی و علمی خود است، اما جاه‌طلبی‌اش باعث نمی‌شود خانواده‌اش را فراموش کند. او به تنهایی رشد نمی‌کند و خانواده‌اش را پشت سر نمی‌گذارد؛ بلکه آنان را همراه خود بالا می‌برد تا همگی با هم پیشرفت کنند. هدف مشترکی دارند و با انگیزه‌ای هم‌سو، به‌سوی آینده‌ای بهتر گام برمی‌دارند.

از دیگر نشانه‌های برکت، دوری از تندی و زودخشم شدن است. مرد پربرکت، همسر و فرزندانش را درک می‌کند، طبیعتشان را می‌شناسد، نقاط عاطفی و محبت در درون آن‌ها را شناسایی می‌کند و با شکیبایی و آرامش با مشکلات برخورد می‌کند. چه بسیار خانه‌هایی که تنها به‌خاطر عصبانیت‌های بی‌مورد مرد، ویران شده و به بن‌بست رسیده‌اند!

و در پایان…

بیایید به یاد داشته باشیم معیاری را که پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم برای بهترین بودن در نظر گرفت، یعنی نیک‌رفتاری با همسران: «بهترینِ شما، کسی است که برای خانواده‌اش بهترین باشد؛ و من بهترینِ شما برای خانواده‌ام هستم.» از خدای بزرگ می‌خواهم که خیر و برکت را بر ما، همسران‌مان، فرزندان‌مان و خانواده‌های‌مان پایدار بدارد و کینه، دشمنی و بدخلقی را از همگی ما دور سازد.

عدنان الدريويش

ترجمه: عبدالرحمن صالحی