نعمتِ فراغت

مسؤولیت ها و واجبات در زندگی شخص مسلمان، از اوقات وی بیشتر است. انسانِ مسلمان، زندگی پُر تحرک و عملی را به سر می‌برد. فرائض خداوند را بجای می‌آورد. و هرگاه فرائض تمام گردد، به انجام سنن می پردازد. و زمانی‌که سنت‌ها پایان یافت، به انجام نوافل که سبب رفع درجات وی در قیامت می‌گردد، مبادرت می‌ورزد. عباداتی همچون نماز، روز و حج را مختص باری تعالی به جای می‌آورد. و برخی اعمالی دیگر را که دارای منفعت به خودش هستند؛ مانند: حفظ قرآن کریم و طلب علم را نیز بجای می‌آورد. و در کنارِ آن، اعمالی همچون جهاد و تعلیم را برای منفعت امت، به اجراء در می‌آورد.

پیامبر گرامی اسلام ^{(صلی‌الله علیه وسلم)،} امتی خویش را توصیه نمود تا از اوقاتِ فراغت خویش قبل از مشغولیت؛ به وجه احسن استفاده ببرند.

ایشان می‌فرمایند: «اغتنم خمسا قبل خمس : حياتك قبل موتك وصحتك قبل مرضك وفراغك قبل شغلك وشبابك قبل هرمك وغناك قبل فقرك.» ^{رواه الحاكم} (پنج جیز را قبل از پنج چیز دیگر غنیمت بشمار! زندگی قبل از مرک، صحت‌مندی قبل از مریضی، فراغت قبل از مشغولیت، جوانی پیش از پیری و ثروتمندی قبل از فقر.)

پس اگر بعد از انجام فرائض و نوافل، اوقاتِ فراغت برایش باقی ماند؛ اشکالی ندارد که برای سرگرمی و تفریح، صحبت با دوستان، بازی با اطفال و ملاطفت با همسر؛ از آن استفاده نماید. زیرا انسان نیاز به تجدید نشاط و تازه نمودن روحیه خویش نیز دارد. و این امر برای انجام عبادات نیز به وی کمک خواهد نمود.

شیخ محمد صالح المنجد می‌گوید:  ،هدفِ اسلام از اوقات فراغ، به معنی این نیست که انسان در آن هیچ مسؤولیت و تکلیفی نداشته باشد. بلکه در همه احوال شخص مسلمان، وجایبی نسبت به پروردگار و بندگانِ او دارد که باید به آنان بپردازد. و هرگاه این مسؤولیت خویش را در قبال خدا و بندگان وی، به خوبی انجام دهد؛ زندگی سراسر آرامش، لذت و برکت را تجربه می‌کند. و این برکات از جانب پروردگار بوده و در هرکجا و هرلحظه نصیب این مسلمانِ مسؤولیت‌پذیر می‌گردد».

اسلام تأکید بر این دارد که فردِ مسلمان، بعد از اینکه مسؤولیت های شرعی خویش را بجا می‌آورد و اوقاتِ خالی در اختیار دارد؛ به کارهایی به پردازد که منفعتی به امور معنوی و اخروی داشته باشد. تا باشد از این اوقات در مسیر درستش کار گرفته شود.

و این بدین معنی نیست که فردِ مسلمان حق ندارد، از اوقات فراغتِ خویش برای استراحت، سرگرمی و تفریح استفاده نماید و خود را استهلاک نماید؛ بلکه برعکس از وی خواسته شده است تا نصیب خویش از لذت‌های مشروع دنیوی را نیز ببرد.

و چه بسا برخی اعمالی که در حقیقت عبادت محسوب می‌شوند، نیازی به مصرف انرژی جسمی ندارند؛ مانند ذکر پروردگار در قلب، قیلوله چاشت، دید و بازدید از اقارب و دوستان و امثال آن.

بنابر این مهم آنست که در زندگیِ مسلمان اوقاتِ فراغ بدون استفادۀ بهینه وجود نداشته باشد. و نیز از این اوقات برای شر و فساد استفاده نگردد.

وقتی اسلام آداب و رسوم، اعیاد و شیوه های زندگی جاهلی را لغو کرد، خلائی باقی نگذاشت که مسلمانان در پرکردن آن دچار سردرگمی باشند، بلکه برعکس اوقات فراغتِ آنان را با برنامه‌‌ها و مناسب‌های متنوع معنوی، مفید و ارزشمند پُر نمود. مردمی که اغلب لحظات شان با شراب و قمار سپری می‌نمودند، در عبادت الله متعال جمع شده و برادری و همدلی را تجربه نمودند.

و آنگاه که در ابتداء اسلام، روابط خویشاوندی اهل ایمان با مشرکان قطع شد؛ بجای آن روابط ایمانی بین مسلمان به وجود آمد. و این پیوند به مراتب مستحکم تر و مفیدتر از روابط قبلی بود.

و حتی زمانی که پیامبر اسلام ﷺ پیمان برادری میان مهاجرین و انصار بست، انصار آماده شدند همۀ آنچه را دارند، میان خود و مهاجرین تقسیم نمایند!

 خداوند متعال در حق شان فرمود: «.. وَلَا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَيُؤْثِرُونَ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ…» الحشر: 9 « و در دل خود هیچ حاجتی (و حسد و بخلی) نسبت به آنچه (از غنائم بنی نضیر) که به آنها داده شد نمی‌یابند و هر چند به چیزی نیازمند باشند باز مهاجران را بر خویش مقدم می‌دارند (و جانشان به کلی از بخل و حسد و حرص دنیا پاک است).»

و بدین ترتیب، وقتی مسلمان با این تعالیم حیات‌بخش الهی زندگی کند، اوقاتش سراسر خیر و برکت بوده و خالیگاهی برای اعمال شر و فساد باقی نمی‌ماند. این قلبِ مؤمن:

• مشغول ذکر و عبادات است؛
• مشغول به حفظ قرآن کریم و تلاوت آن است؛
• مشغول به زیارت اقارب و دوستان و عیادت مریض است؛
• مشغول وقت گذراندن با همسر و فرزندان خود است نه در لهو و لعب.

اسلام أون لاین      

عبدالرحمن رسولی