مدرسۀ خوب؛ تعلیم و تربیت خوب

«از تحصیل بیزار شده بودم، و از مدرسه به کشاورزی پناه بردم، اما پدرم -رحمه‌الله- در کشاورزی با من سخت‌گیری کرد تا بفهمم که سختی مدرسه کمتر از سختی کشاورزی است. به مدرسه دیگری بازگشتم که معلمی بَشّاش و باسواد داشت، او دانش‌آموختۀ الازهر بود. تمام استعدادهایم شکوفا شد زمانی که معلم خوب پیدا شد. به همین دلیل همیشه تأکید می‌کنم که انسان خوب نتیجۀ کار معلم خوب است، و انسان بد نتیجۀ تلخی از معلم بد است.»

متن بالا بیانگر تجربه دکتر محمد عماره از دوران کودکی و تأثیر معلمان بر زندگی اوست. او در ابتدا به دلیل سختگیری معلمان از تحصیل گریزان شده و به کشاورزی روی آورده بود. در این مسیر، پدرش با سخت‌گیری در کارهای کشاورزی سعی داشت به او بفهماند که سختی‌های مدرسه در مقایسه با کشاورزی کمتر است. این تجربه باعث شد که عماره به مدرسه دیگری بازگردد که در آنجا با معلمی خوش‌اخلاق و باسواد روبه‌رو شد. این معلم نقش بسیار مهمی در شکوفایی استعدادهای عماره داشت. او تأکید می‌کند که نقش معلم در شکل‌گیری شخصیت و آینده دانش‌آموزان بسیار تعیین‌کننده است. به عقیده او، یک معلم خوب می‌تواند تاثیر مثبت و سازنده‌ای بر زندگی فرد بگذارد، در حالی که معلم بد می‌تواند آثار منفی و تلخی به جا بگذارد.

این داستان به خوبی اهمیت داشتن معلم خوب و تأثیرات عمیق آن را بر دانش‌آموزان نشان می‌دهد و یادآور می‌شود که نظام آموزشی و کیفیت معلمان چقدر در شکل‌دهی آینده کودکان مهم هستند.

متعلمان از سن هفت سالگی وارد مدرسه شده و دقیقاً حساس‌ترین سن رشد خود را در مدرسه سپری می‌نمایند؛ اگر مدرسه‌ای که کودکان در آن ثبت‌ نام می‌شوند، از تمامی جهات ممتاز باشد و به تربیت کودک به اندازۀ تعلیم توجه شود؛ معلم می‌تواند شخصیتی مثبت، مسئولیت‌پذیر همراه با اعتماد به نفس بالا به دست آورد. به همین سبب در ادامه به مهمترین ویژگی‌های یک مدرسه خوب اشاره می‌شود.

1ـ از اولین و مهم‌ترین ویژگی یک مدرسۀ خوب وجود مربیان و متولیان تعلیمیِ مدرسه است که باید افرادی با سواد و مسئولیت‌پذیر باشند. منظور از سواد این است که متولیان تعلیمی در خصوص نحوۀ تربیت فرزندان، دوره‌های حساس رشد، نحوۀ شکوفا کردن استعدادهای متعلمان و… اطلاعات و تجربۀ کافی داشته باشند و این اطلاعات را در همین جهت به کار بندند.

معلمان یک مدرسۀ خوب باید به شکوفایی استعداد متعلمان توجه ویژه‌ای داشته باشند و در این راستا برای متعلمان برنامه‌ریزی نمایند. متاسفانه بیش از ۹۰ درصد مدارس فقط بر روی برنامه‌های درسی تمرکز کرده و روی بحث آموزش مانور می‌دهند؛ در حالی که پرورش مهم‌ترین امری است که باید در مدرسه بدان اهمیت داده شود.

2ـ برگزاری صنف‌های فوق برنامه: مدیران می‌توانند برنامه‌های متنوعی را جهت رشد استعدادهای برتر متعلمان برگزار نمایند. صنف‌های مهارت‌های زندگی که در آن اصولی چون کنترل خشم، کنترل استرس، افزایش اعتماد به نفس، نحوه ارتباط با دوستان و والدین آموزش داده می‌شود. همچنان برگزاری صنف‌های ورزشی مانند پینگ پنگ، شطرنج، والیبال و… نیز می‌تواند در دوره‌های فوق برنامۀ مدرسه گنجانده شود.

3ـ یکی از ویژگی‌های مدرسه خوب برگزاری سیرهای علمی است. در سیرهای علمی متعلمان مطالب درسی را بهتر فرا گرفته و به یاد می‌سپارند. به عنوان مثال می‌توان متعلمان را به موزه‌های تاریخ طبیعی برد؛ مثلاً برای مبحث جانورشناسی متعلمان را به موزه جانورشناسی برد و در آنجا مباحث مربوطه را تدریس کرد. یا برای تدریس مباحث مربوط به گیاه شناسی می‌توان سیر علمی ترتیب داد و متعلمان را به باغ‌های گیاه شناسی برد.

4ـ یکی از مهمترین ویژگی‌های مدرسه خوب مجهز بودن به تجهیزات تعلیمی است. یک مدرسه خوب حتماً مجهز به لابراتوار است. برای یادگیری عمیق‌تر مباحثی چون فیزیک، شیمی، زیست‌ و غیره نیاز به لابراتوار است.‌ به همین جهت توصیه می‌شود مدارس نسبت به تکمیل امکانات لابراتوارهای خود اقدام ورزند، زیرا داشتن لابراتوار به معلم کمک می‌کند تا بهتر منظور خود را رسانده و به متعلمان کمک می‌کند تا مطالب را عمیق‌تر فرا گیرند.

4ـ امروزه یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مدرسه خوب می‌تواند آموزش هوشمند باشد. در مدارس هوشمند می‌توان با امکاناتی ساده و قابل دسترس مطالب را به صورت عمیق آموزش داد. در عنوان‌های قبلی بیان کردیم که می‌توان از طریق لابراتوار و برگزاری سیرهای علمی مفاهیم درسی را به خوبی آموزش داد؛ اما برخی اوقات امکان برگزاری سیرهای علمی برقرار نبوده و یا در لابراتوار تجهیزات لازم در اختیار متعلمان قرار ندارد؛ مدرسۀ هوشمند به دلیل مزیت‌هایی که دارد می‌تواند این معایب را به خوبی پوشش دهد. به عنوان مثال می‌توان با استفاده از آموزش به وسیلۀ برد هوشمند، سیرهای علمی را به صورت مجازی برگزار کرد؛ به عنوان مثال برای تدریس بحث گیاه شناسی در ساینس به جای بردن متعلمان به باغ گیاه شناسی می‌توان فیلم، مستند و اسلایدهای مختلفی از باغ گیاه شناسی را تهیه کرد و در هنگام تدریس برای دانش آموزان به نمایش در آورد. یا به جای استفاده از چتر آسمان شب نمای ثابت می‌توان فیلم‌ها و ویدیوهای علمی را به صورت آنلاین و یا آفلاین به نمایش درآورد.

به طور کلی می‌توان گفت که یک مدرسه خوب هوشمند امکاناتی در اختیار متعلمان و معلمان قرار می‌دهد؛ که می‌تواند تدریس را از شکلی سنتی به شکلی مدرن یا از شکلی کسالت بار به شکلی مفرح تبدیل نماید. با استفاده از آموزش هوشمند می توان به صورت مجازی آزمایش‌های مربوط به مطالب درسی را انجام داد، سیر علمی برگزار کرد، به صورت مجازی در موزه‌ های تاریخ طبیعی سیر کرد، به صورت مجازی در بدن انسان و در سلول ها سفر کرد و مطالب درسی را به صورت عمیق آموزش داد.

نویسنده: خیرالله محمدی