فضایل دهۀ ذی‌الحجه از دیدگاه قرآن کریم و سنت نبوی

فضایل دهۀ ذی‌الحجه از دیدگاه قرآن کریم و سنت نبوی

یکی از اوقات مبارکه که دربارۀ فضیلت آن آیات و احادیثی آمده همین دهۀ ذی الحجه است، چنان‌که خداوند متعال می‌فرماید: «وَالْفَجْرِ وَلَيَالٍ عَشْرٍ» (فجر:1،2) «سوگند به صبح و به شب‌های ده‌گانه (ذی‌الحجه)». ابن کثیر رحمه‌الله گفته است: «مراد آیه، دهۀ ذی‌الحجه است». و نیز خداوند متعال فرموده است: «وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ» (حج:28) «و در روزهای معین نام خدا را یاد می‌کنند». ابن عباس رضی‌عنهما می‌گوید: «ایام معین، همان ایام دهۀ ذی‌الحجه است».

همچنان در حدیثی امام بخاری رحمه‌الله از ابن عباس رضی‌الله‌عنهما روایت کرده که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود:

«مَا الْعَمَلُ فِي أَيَّامٍ أَفْضَلَ مِنْهَا فِي هَذِهِ». قَالُوا: وَلا الْجِهَادُ؟ قَالَ: «وَلا الْجِهَادُ إِلا رَجُلٌ خَرَجَ يُخَاطِرُ بِنَفْسِهِ وَمَالِهِ، فَلَمْ يَرْجِعْ بِشَيْءٍ» (بخارى:969) «هيچ عملی در ايام سال، بهتر از [انجام عمل در] اين ايام (دهۀ اول ذی‌الحجه) نيست». پرسيدند: حتی جهاد؟ فرمود: «جهاد نيز با اعمال نيک اين روزها، برابری نمی‌كند. مگر كسی كه با جان و مال خود در راه خدا بيرون شود و هيچ چيز را برنگرداند».

از ابن عمر رضی‌الله‌عنهما روایت شده که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «ما من أيام أعظم عند الله سبحانه ولا أحب إليه العمل فيهن من هذه الأيام العشر. فأكثروا فيهن من التهليل والتكبير والتحميد» (روايت طبرانی در المعجم الكبير) «هیچ ایامی انجام عمل در آن نزد خدای سبحان بزرگ‌تر و محبوب‌تر از این ایام دهۀ ذی الحجه نیست؛ پس در این روزها به کثرت تهلیل (لا إله إلا الله)، تکبیر (الله اکبر) و تحمید (الحمدلله) بگویید».

سعید بن جبیر رحمه‌الله هرگاه دهۀ ذی‌الحجه فرامی‌رسید، سخت می‌کوشید [که از این فرصت بیشترین بهره را ببرد] حتی که شاید کسی دیگر چنین نمی‌توانست. (روایت دارمی با سند حسن). همچنان از وی روایت شده که گفت: «در شب‌های دهۀ ذی‌الحجه چراغ‌های‌تان را خاموش نکنید» کنایه از قیام شب با تلاوت و نماز.

ابن حجر رحمه‌الله در فتح الباری می‌گوید: «ظاهراً علت امتیاز و جایگاه دهۀ ذی‌الحجه، جمع شدن عبادات عمده و اساسی از قبیل: نماز، روزه، صدقه و حج در این ایام است که در سایر ایام این چنین باهم جمع نمی‌شوند».

از شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه‌الله دربارۀ دهۀ ذی‌الحجه و دهۀ اخیر رمضان پرسیده شد که کدام افضل‌تر است؟ پاسخ داد: «روزهای دهۀ ذی‌الحجه از روزهای دهۀ اخیر رمضان افضل‌تر است و شب‌های دهۀ اخیر رمضان از شب‌های دهۀ ذی‌الحجه افضل‌تر می‌باشد». همچنان عالمان محقق گفته‌اند: روزهای دهۀ ذی‌الحجه افضل‌ترین روزها و شب‌های دهۀ اخیر رمضان افضل‌ترین شب‌ها هستند.

پس ای برادر مسلمان! بشتاب و لحظه به لحظۀ این ایام را غنیمت بشمار و از اوقات آن محافظت کن؛ زیرا قیمت باقی ماندۀ عمر تو مشخص نیست. و بدان که حرص بر اعمال صالح در این ایام مبارک، در حقیقت سبقت جستن در راه خیر و دلیلی بر تقوا و پرهیزگاری شخص است. چنان‌که خداوند می‌فرماید: «ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ» (حج:32) «(حکم) این است و کسی که شعائر الهی را بزرگ دارد، پس بی‌گمان این (کار) از پرهیزگاری است»؛ و فرمود: «لَنْ يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلا دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْكُمْ» (حج:37) «گوشت‌های قربانی و خون‌های آن‌ها هرگز به خدا نمی‌رسد، ولکن پرهیزگاری شما به او می‌رسد».